تاریخ اسلام در هندوستان (قسمت نهم)

به گزارش کانون همزمان با ورود اسلام به هند و پس از آن در دوره غزنویان ، فرهنگ فارسی و علوم اسلامی به وسیله سربازان ایرانی و مسلمان وارد هند می شود . نثر فارسی از اواخر قرن ششم قمری برابر با قرن دوازدهم میلادی از غزنین به لاهور و مولتان و سپس به دهلی وارد شد . 

زبان فارسی در حقیقت زبان دیوانی دربار بسیاری از سلسله های مسلمان هند بوده است . این زبان رفته رفته به سایر مناطق مسلمان نشین هند نفوذ پیدا کرده و در این دوران از تاریخ هند شاهد حضور مهاجرین فارسی زبان در هند هستیم که از اقصی نقاط ایران به دربار سلاطین غور ، خلجی و تغلق پناهنده می شدند .  

زبان فارسی همچنین در دربار بابریان در شمال هند نیز ، زبان اداری دربار محسوب شده و به خصوص در عصر اکبر شاه ، این زبان از رسمیت بسیاری برخوردار شد . 

سنت تاریخ نگاری به  زبان فارسی در شبه قاره هند از اوایل قرن هفتم قمری برابر با قرن سیزدهم میلادی در حکومت غوریان و پادشاهان بنده ( غلامان ) در دهلی آغاز شد . نخستین تالیف در این زمینه ، ترجمه کتابی با نام تاریخ سند به زبان عربی بود و علی ابن حامد کوفی آن را به عنوان فتح نامه سند یا چچ نامه به فارسی ترجمه کرد .  

دومین کتاب تاریخی در هند به زبان فارسی توسط نظام الدین حسن نظامی نیشابوری فرزند نظامی عروضی نوشته شده است که به شرح وقایع دوران قطب الدین ایبک و التوتمیش می پردازد . 

تاریخ عمومی طبقات ناصری به نوشته منهاج سراج جوزجانی از مهمترین آثار فارسی نوشته شده در هند است . امیر خسرو دهلوی ، شاعر پارسی گوی هند ، نیز در برخی نوشته های خود جنبه تاریخی را رعایت کرده است . 

در دوره تغلقیان نیز چندین کتاب مهم تاریخی و جغرافیائی به زبان فارسی نگاشته شدند . علاوه بر این موضوع ، فرهنگ نویسی در این دوره رایج شد . برای نمونه می توان به فرهنگ فارسی غواص در زمان علا الدین محمد شاه خلجی – 695 -715 هجری قمری ( قرون سیزدهم و چهاردم میلادی ) اشاره کرد که به کوشش فخرالدین مبارک غزنوی مولف در تنظیم واژه ها از روش اسدی طوسی پیروی کرده است .  

داستان های متعددی در این دوران در کشور هند به زبان فارسی ترجمه شد . از مهمترین این آثار می توان این موارد اشاره کرد : 

1-داستان پنجه تنتره pancatanra یا همان کلیله و دمنه  در زمان انوشیروان در قرن ششم میلادی از زبان سانسکریت توسط برزویه طبیب از سانسکریت به پهلوی ترجمه شده و از زبان پهلوی به عربی توسط عبدالله ابن مقفع ( روزبه ایرانی ) ترجمه شده و در نهایت توسط نصرالله منشی به فارسی برگردانده شد . نسخه پهلوی  این کتاب از بین  رفته بود و این اثر مجددا از زبان عربی به فارسی بازگردانده شد . 

2-نل و دمن که بخشی از داستان حماسی ماهاباراتا محسوب شده و به وسیله فیضی شاعر زمان اکبر شاه به نظم در آمد . 

3-داستان های بودائی در ادبیات فارسی .

4-داستان طوطی نامه یا چهل طوطی 

5-کتاب هائی دیگر مانند سندباد نامه ، بلوهر و بوذاسف و ... نیز از زبان هندی به فارسی ترجمه شده اند .  

زبان اردو از آمیزش زبان های مناطق شمالی هند و اطراف دهلی با زبان فارسی تشکیل شده است و در بین کارگزاران حکومتی که غالبا ایرانی یا از آسیای مرکزی بودند ، رواج داشت.

تکوین زبان اردو در نواحی شمال هند صورت گرفت ولی مقدمات شکل گیری این زبان به صورت یک زبان مجزا و خاص ، مربوط به جنوب هند است . در اواخر سده 7 قمری ( سیزدهم میلادی ) علاالدین محمد خلجی به دکن لشکر کشی کرده و برخی از نواحی آن جا را فتح کرده و پس از آن محمد تغلق دکن را به سلطنت دهلی ضمیمه کرد . از این زمان به علت مناسبات سیاسی و تجاری و فرهنگی بین مرکز حکومت اسلامی در دهلی و نواحی مرکزی شبه قاره برقرار شد و زبانی که در دهلی و گجرات رواج یافته بود ، به ان نواحی یعنی دکن راه پیدا کرد . 

از آغاز سلطنت بهمنیان در اواسط قرن هشتم قمری ( چهاردهم میلادی ) زبان اردو ابتدا در دربار بین لشکریان و ماموران دولتی گسترش یافته و سپس به توده جامعه منتقل شد . 

گفتنی است بیش از پنجاه درصد از واژه های زبان اردو ، فارسی هستند و مابقی از زبان های عربی ، ترکی ( که به وسیله ایرانی های مهاجر وارد شده ) و هندی تشکیل می شود .    پس از ورود انگلیسی ها به هند در سال 1835 زبان فارسی از سوی این استعمارگران کنار گذاشته شده و زبان اردو به جای ان رسمی شد . بعدها لغات زبان انگلیسی هم وارد زبان های هندی و اردو شد .