تاریخ اسلام در هندوستان (قسمت هفتم)

به گزارش کانون مؤسس این سلسله «ملک احمد» یا احمد نظام شاه فرماندار بهمنی‌ها در جونار بود که پس از شکست دادن ارتش بهمنی به فرماندهی «جهانگیر خان» در ۸۹۶ ه‍. ق/ ۱۴۹۰ اعلام استقلال کرد و حکومت نظام‌شاهی یا سلطان احمدنگر را بنیان گذارد. او در ابتدا پایتخت خود را جونار قرار داد اما در ۹۰۰ ه‍. ق/۱۴۹۴ م پایتخت جدید خود را به احمدنگر منتقل کرد. سلطنت احمدنگر در شمال غربی دکن، بین سلطنت گجرات و بیجاپور واقع بود و ایشان حدود یک قرن و نیم در این منطقه حکومت کردند تا سرانجام در ۱۶۳۶ مگورکانیان  هند این منطقه را ضمیمه امپراتوری گستردهٔ خود کردند.  

پس از درگذشت ملک احمد نظام‌شاه در سال 1510 میلادی  پسرش برهان شاه اول به‌سلطنت رسید. چون برهان در آن موقع بیش از هفت سال نداشت قدرت در دست مکمل خان و پسرش بود.  در ابتدا او با مشکلات شدیدی روبرو شد؛ چند بار با مخالفان خود جنگید، اما به‌تدریج بر مشکلات فایق آمد و مدت ۴۷ سال حکومت کرد. او دوستدار علم و عالمان بود. علمای بسیاری به دربارش وابسته بودند. وی به دانشمندان ایرانی علاقه خاصی داشت. در دوران حکمرانی او به‌سال(م) ۹۲۸ ه. ق طاهر بن رضی همدانی مشهور به «شاه طاهر جنیدی» از ایران به احمدنگر وارد شد و در محیط دینی و سیاسی دربار تحولی ایجاد کرد. او برهان شاه را تحت تأثیر علم و فضل خود قرار داد. برهان نظام‌شاه او را وزیر خویش برگزید و شاه طاهر آن سرزمین را آباد کرد و در خدمت‌گزاری به برهان کوشید. چنین چیزی باعث شد که در سال ۹۴۲ ه‍. ق (م) برهان نظام‌شاه به مذهب تشیع روی آورد و آن را دین رسمی معرفی کرد.

 شاه طاهر جنیدی در ایران در ابتدا از طرفداران شاه اسماعیل صفوی بود با وی مخالفت کرد و نزدیک بود کشته شود و به طور مخفیانه به هند رفت و در دربار نظام‌شاهیان بسیار معظم و محترم زندگی کرد. او علمای زیادی را در موضوعات مختلف اسلامی تربیت کرد و حوزه درسی وی یکی از بزرگترین حوزه‌های علمی هندوستان بود.  برهان نظام‌شاه احمدنگری، دومین فرمانروای سلسله نظامشاهی در احمدنگرِ، تحت تاثیر شاه طاهر، همراه با خویشاوندان و امرای خود به تشیع روی آورد و آن را مذهب رسمی مملکت خود کرد. حدود سه هزار نفر از مردم نیز به تقلید از شاه، به تشیع گراییدند. در برابر این حرکت، مردم اهل سنت و علمای بزرگ سنی واکنش شدیدی نشان دادند، آنان حتا کاخ سلطنتی را محاصره کردند اما نتیجه‌ای نگرفتند. به دنبال تغییر مذهب رسمیِ سلطنت احمدنگر، در مناسبات با کشورهای خارج نیز تحولاتی رخ داد و با ممالک همجوار منازعاتی درگرفت، اما با دولت ایران مناسبات خوبی برقرار شد. شاه اسماعیل صفوی به دوستی با برهان علاقه نشان داد و سفیر خود را به احمدنگر فرستاد. تا زمان شاه تهماسب حسن مناسبات میان نظامشاهیان و صفویان ادامه داشت. برهان در ۹۶۱ ه‍‍. ق/۱۵۵۳ م در احمدنگر درگذشت و همانجا، در کنار قبر پدرش، به خاک سپرده شد. بعدها پیکر پدر و پسر را به کربلا بردند و دفن کردند. 

این سلسله بوسیله اورنگ زیب در سال 1336میلادی  منقرض گردید.

برید شاهیان 1619-1492 میلادی/897-1208 ه.ق

بَرید شاهیان ، سلسله ای از امیران مسلمان ترک نژاد دردکن بودند. مؤسس این سلسله قاسم بَرید، غلامی تُرک نَسَب بود که به محمد شاه سوم ، سیزدهمین سلطان سلسله بهمنیان ، فروخته شد. قاسم شخصیت برجسته ای بود که در خوشنویسی و نوازندگی دست داشت و در میدان جنگ نیز شایستگی بسیار از خود نشان می داد. در عهد سلطنت محمد شاه ، به درجه کوتوالی (قلعه بیگی ) رسید. وی در سال 910 ه.ق (میلادی)درگذشت و پسرش امیر برید جانشین او شدو در بیدر به اختیار مطلق رسید. وی در 950 ه.ق (میلادی) در گذشت و پسرش علی به جای او نشست.

علی برید شیفته ادبیات و هنر و معماری بود. رنگین محل در داخل قلعه بیدر و مقبره او دو بنا از آثار برجسته است که  نمودار ذوق اوست . دوران فرمانروایی او طولانی بود و خود نخستین فرد بریدی است که عنوان «شاه » بر خود نهاد، هر چند به لقب «المَلکِالمالک »، که بر صدفی زیبا در رنگین محل ترصیع شده است ، اکتفا می کرد. 

علی برید یکی از چهار امیر متّحدی بود که سرانجام در  ه.ق (میلادی)973  در چنگ معروف talikota در سال 1565 میلادی به حکومت رامارایا، امیر ویجَیانَگَردر دکن، پایان داد. 

علی برید در سال  987 ه.ق (میلادی)درگذشت در آرامگاه او که به سبک معماری ایرانی ساخته شده است چهار تاقی ساسانی را در این بنا به وضوح جلوه گر می سازد .در دیواره های داخل آرامگاه ر روی کاشی های رنگی اشعاری از عظار و سعدی به چشم میخورد به عنوان نمونه :

یاران و عزیزان به سر خاک من ایید 

از خاک بپرسید نشان و خبر من

گر خاک جهان جمله به غربال ببیزید (ببیزید یعنی الک کنید)

حقی که نیابی نشان و اثر من

پس از علی برید، بخت از این خاندان روی برتافت . نخست ابراهیم و سپس قاسم دوم جانشین او شد. پس از قاسم دوم ، فرزند خردسالش ، مشهور به میرزا علی برید شاه ، به حکومت رسید. اما یکی از خویشاوندانش ، به نام امیر برید شاه دوم ، او را بر کنار ساخت و تاج و تخت را تصرف کرد. پس از برید دوم ، امیری روی کار آمد که ، بنابر کتیبه ای دو زبانه ، میرزا ولی امیر بریدشاه نام داشت . در دوره این سلطان ، حکومت برید شاهیان به پایان رسید و در 1619 میلادی  بیدر به بیجاپور ملحق شد.

عمده  آثار تاریخی برید شاهیان در شهر بیدر واقع است . این خاندان ، که جانشین سلسله  استواری چون بهمنیان بودند، بناهای عالی فراوانی به ارث بردند، و بیش از ایجاد بناهای جدید به اصلاح و بازسازی بناهای قدیم پرداختند. ترقی سبک برید شاهی بیشتر در بنای مقبره هایی متجلی است که گورستان سلطنتی را در شش کیلومتری دیوار غربی شهر تشکیل می دهند. این گورستان به سبب باغهای وسیع اطراف مقبره ها منطقه پهناوری را در بر می گیرد.