در قسمت پیشین به بررسی چگونگی ورود مسلمامان به هند و نخستین برخورد بین این دین جدید و مردمان ساکن شبه قاره پرداخته و آن را از منظر فرهنگی و اجتماعی مطالعه کردیم. در این بخش اما به فتوحات نظامی مسلمانان در هند و ورود اسلام به این طریق در بخش های مختلف جنوب و جنوب شرق آسیا می پردازیم.
محمود غزنوی
ابوالقاسم محمود بن سبکتکین (۳۶۰.-۴۲۱ ه.ق.) (971-1030م)، ملقب به سیف‌الدوله، مشهور به سلطان محمود موسس سلسله غزنویان است . مادر او، دختر یکی از بزرگان زابلستان بود و به همین سبب او را محمود زابلی نیز می خواندند.او زیر نظر ابونصر حسینی قرآن را آموخت و مهارت‌های علوم دینی را کسب کرد. البته تعلیمات مدرسه‌ای وی زیاد نبود، او در اردوکشی ها همراه پدر شرکت داشت و به جنگ می‌پرداخت.
سلطان محمود در تاریخ اسلام به دلیری و بی‌باکی و کثرت فتوحات و شکوه دربار و، خصوصاً جنگ های او در هند و با غنایم بدست آمده مشهوراست. وی اولین فرمانروا در قلمرو خلافت اسلامی است که به خود عنوان «سلطان» داد تا استقلال خود را از دستگاه خلافت نشان دهد. وی شهر غزنه را به عنوان مرکز امپراتوری خود انتخاب کرد.
حکومت سلطان محمود در سال 389هـ/999م از طرف خلیفه بغداد به رسمیت شناخته شد، نخستین هجوم مهم و گسترده خویش را در سال 392هـ/1002م به سرزمین هندوستان آغاز کرد. وی که ده هزار سرباز همراه داشت، به سوی هند حرکت کرد و بعضی شهرها را یکی پس دیگری فتح نمود.
وی در ناحیه‌ای به نام پیشاور، در مقابل جیپال که سپاهی قدرت مندی در اختیار داشت، روبه رو گردید. جنگ به نفع سپاه غزنوی پیش رفت و پیروزی مهمی به دست آمد و جیپال و تعدادی از خویشان او به اسارت درآمدند و غنایم زیادی به دست لشکریان محمود رسید. گردن بندهایی که به گردن جیپال و فرماندهان سپاه او آویزان بود، تنها 180 هزار دینار ارزش داشت. علاوه بر این، تعداد زیادی از هندی ها به عنوان برده به دست سپاه محمود گرفتار شدند. این جنگ نتایج دلخواهی برای محمود به ارمغان آورد که مهم‌ترین آنها اسیر شدن جیپال بود. محمود به جیپال پیشنهاد داد تا با پرداخت مبلغی آزاد شود. باید توجه داشت که محمود با این پیشنهاد دو هدف را در نظر داشت: یکی با بازگرداندن این شاه زاده به هندوستان، پادشاهان دیگر آن منطقه را هشیار به قدرت خویش کند و دوم در این میان به سود مالی نیز دست یابد. جیپال این پیشنهاد را پذیرفت و تعهد داد که مبلغ دویست هزار دینار و 150 فیل برای سلطان محمود غزنوی بفرستد و برای تضمین این قرارداد نیز، فرزندش را به عنوان گروگان نزد سلطان محمود امانت گذاشت. جیپال بر قراردادی که بست، باقی ماند و آن را عملی کرد. ولی بعد از آن بر اساس عرف رایج هند در آن دوره مبنی بر این که پادشاهی که به اسارت بیفتد، دیگر شایسته پادشاهی نبوده و دیگر فرمان برداری از او ارزشی ندارد، از پادشاهی عزل شد و سرش را تراشید و تاج و تخت را به پسر خود واگذارنمود و خود را در آتش انداخت؛ به این ترتیب کسی که بارها با سبکتگین و با پسرش سلطان محمود درگیری داشت، از بین رفت.
سلطان محمود در سال 401هـ/1011م ملتان و بعد لاهور را گرفت. بزرگ ترین و مهم ترین حمله او به هند که حمله شانزدهم بود که در سال 417هـ/1026م به سومنات صورت گرفت. این شهر در جنوب گجرات واقع است.در اواخر دوره غزنویان معزالدین غوری در سال 582هـ/1186م به لاهور حمله کرد .خسرو ملک هم که نیروی کافی نداشت، از در صلح وارد شد ولیسپاه غوری او را دست گیر کرد. به این ترتیب، سرزمین هند شمالی در اختیار غوریان قرار گرفت و حکومت غزنویان در این سرزمین، به پایان رسید.
از دوره سلطان محمود غزنوی، زبان فارسی در هندوستان رواج یافت و بر زبان های دیگر غلبه کرد. دو شهر لاهور و ملتان، مجمع شعرای فارسی زبان گشت و این شهرها، پایه ادب فارسی را در هند بنا نهادند. بعد از متصرفات محمود، اسلام در اکثر مناطق هندوستان گسترش یافت.
محمود 33 سال حکومت کرد و در طول این مدت، او شمال هند را ویران نمود. پنجاب، بخارا، سمرقند و قسمتی از ایران را نیز تحت فرمان روایی خود درآورد. او در سال421هـ/1030م درگذشت.
در زمان غزنویان بناهایی مثل مساجد،مدارس و خانقاها ساخته شد که امروزه هیچ آثاری از آنها باقی نمانده است.ولی وجود آنها باعث رونق علوم اسلامی در هند گردید.
نویسنده : دکتر احسان محمدحسینی، باستان شناس
ارسال نظر
آخرین اخبار
نیازمندیها
مطبوعات و خبرگزاریها