برگزاری نشست ماهانه کانون فارغ التحصیلان شبه قاره هند

به گزارش کانون، این جلسه با قرائت قرآن کریم توسط دکتر رضا زاده و مداحی دکتر کیهانیان و با اجرای آقای میرزایی آغاز گردید . سپس دکتر منوچهر متکی ضمن تسلیت ایام سوگواری ابا عبدالله الحسین ( ع ) به ذکر درسهایی از قیام عاشورا پرداختند . 

در ادامه دکتر هادی سلیمان پور با اشاره یه نوع عملکرد سازمان اکو افزود: من می خواهم توضیح بدهم این تیپ سازمان ها چه کار می توانند بکنند و نگاه ما چگونه می تواند باشد؟ چگونه می توان این سازمان ها را در جهت منافع و مصلحت و عزت کشور به کار گرفت؟ موضوع مهم دیگر این است که به لحاظ نظری ، تئوری و مبنایی باید چه نگاهی به این سازمان ها داشته باشیم تا بعد در نظر بگیریم که چه اقدامی در قبال این سازمان یا سازمان های دیگری مثل شانگهای داشته باشیم.

مقدمه اول را بااین مطلب شروع می کنم که ایران در مجاورت دو منطقه قرار دارد یکی منطقه عرب هاست که روابطشان را با ما ژئو پلیتیک تعریف کرده اند و ما با همدیگر اختلافات سرزمینی داریم . از این منطقه یک جزیره مهمی مثل بحرین را از ما جدا  کرده اند و در حوزه اروند نیز با ما اختلاف مرزی دارند . 

هشت سال کشوری مثل عراق را به جنگ با ایران درگیر کردند . در این راستا بحث همکاری به جایی نمی رسد . اول باید به موضوعات ژئوپلتیک از جمله مراودت امنیتی حل و فصل شود تا بتوان به فاز بعدی رفت . 

به یاد داشته باشیم ایران طی سال های اخیر به همت سردار سلیمانی منطقه را تغییر داد . کاپلان می گوید : تمدنهای بزرگ هر کدام استراتژیهای کلان داشتند و تمدن ایرانی به نحوی است که فرقی نمی کند چه کسی در راس حکومت باشد . ایرانی می خواهد بین النهرین را به دریای مدیترانه وصل کند و این کار را از طریق نیروها و ظرفیتهای خود انجام نمی دهد بلکه از طریق نیروهای نیابتی انجام می دهد و این کار بزرگ را سردار انجام داد که قسمتی از دنیای عرب را خارج کرد که ما به آن محور مقاومت می گوییم . و

 منطقه دیگر در شمال ما قفقاز هست ؛ فلات آناتولی ، ترکیه ، آسیای میانه و آسیای جنوبی ، شبه قاره شامل افغانستان ، پاکستان و هند که روابطشان با ایران به شکل سنتی روابط ژئو اکونومی و نیز ژئو کالچر بوده است. در این میان ما یک رقیب اصلی در فلات آناتولی داشتیم که حدود سیصد چهار صد سال پیش یا پیمان هایی مثل چالدران و قصر شیرین مرزها یمان را تعیین کردیم واختلاف مرزی نداریم و مشکلات ژئو پولیتیکی مان را حل کردیم . با همه اختلافاتی که با ترکیه هست اما چون اساس رابطه ژئواکونومی هست این حوزه تبدیل به نزاع و جنگ نمی شود. 

من در ملاقاتی که با آقای محمدف رییس جمهور ترکمنستان داشتم ایشان می گفت : ما در طول مرز هزار خرده ای کیلومتری با  ایران تنها دو هنگ مستقر کرده ایم و  مطمئن هستم که طرف ایرانی ما هم همین طور هست . این خاصیت رابطه ژئو اکونومی و ژئوکالچر هست شما ببینید ما در غرب کشور چندلشکر مستقر کرده ایم که هزینه زیادی به کشور تحمیل می کند و این تفاوت نوع رابطه است . از قدیم رابطه ما با منطقه شمال بر اساس رابطه جاده ابریشم بوده است از حدود ۸۰۰ سال پیش بود که ایران موفق شد ایلخانیان را تقریبا استحاله فرهنگی بکند،  در سفری به مغولستان مجسمه آهنی از چنگیز را دیدیم که می گفتند این مهمترین اثر فرهنگی ، تاریخی ملی ماست .

دبیر کل پیشین سازمان اکو در ادامه توضیحاتش افزود: در خصوص خلیج فارس یکی از ویژگیهای این خلیج این است که بالانس رابطه ما با کشورهای بزرگ خارج از منطقه است و قفقاز در آسیای میانه منطقه بالانس قدرتهای آسیایی است و این یک فرق اساسی است . متاسفانه ایران هر گاه با قدرتهای بزرگ همسایه بوده بازنده بوده است و سرزمین ، جمعیت و امکانات و ظرفیتها از دست داده است و اینکه مقام معظم رهبری می فرمایند که آمریکایی ها باید از منطقه بروند برای این است که روابط ما با کشورهای همسایه را تحت تاثیر قرار می دهند و هر موقع در منطقه بودند چه روس و چه آمریکا و چه انگلیس فقط برای ایران خسارت بوده اند و لذا باید مراقب باشیم همسایه ابر قدرت نشویم . 

در آسیای میانه روسیه و چین هستند اما موازنه ای که ما انجام می دهیم در غالب ژئو اکونومی و ژئو کالچر هست ، آمریکایی ها و انگلیسی ها در خلیج‌فارس در قالب ژئو پلیتیک و امنیت با ما توازن برقرار می کنند و این تفاوت این مناطق است . 

در سطح دنیا یک بحث منطقه گرایی جنرال داریم که تحول منطقه گرایی را به چهار مرحله تقسیم می کردند و نظریات منطقه گرایی در قالب این ۴ مرحله بود که در مورد آسیا منطقه گرایی ویژگیهای خاصی داشت و اینکه چرا منطقه گرایی در آسیا شکل نگرفته و چرا پس از جنگ دوم جهانی یک ترتیبی اتخاذ نشده حتی در حوزه امنیت که حساس ترین موضوعات است چرا یک ناتوی آسیایی شکل نگرفته  چرا آمریکایی ها این کار را انجام نداده اند و یک مقاومتی هم در غرب و هم در آسیا وجود داشته است با مطالعاتی دریافتم که دیدگاهها مختلف هست نظرات رئالیست ها و نئو رئالیست ها که معتقدند اصولا مصالح امنیتی هژمونی  آمریکا اقتضا نمی کرده که در این منطقه یک ترتیبات امنیتی ایجاد شود نئولیبرال ها می گفتند در واقع رهبران آسیایی بودند که در برابر ترتیبات امنیتی با محور هژمونی مقاومت می کردند و چون غرب فائق بوده ، برنده جنگ بوده هیچ ترتیبی نمی توانسته در دنیا انجام شود مگر آنها مداخله می کردند. سازه انگارها می گویند اصولا تفاوتهای هویتی بین آسیایی ها و غربی ها وجود دارد . تفاوت در ارزش ها و نگرش ها و سبک زندگی داشتن این آیتم ها منجر به این شده که منطقه گرایی در آسیا با محوریت غرب صورت بگیرد. 

وی در ادامه  به نظریه پردازانی مثل آجاربا کالسن اشتاین اشاره کرد که منطقه گرایی آسیایی را مطالعه کرده اند اما ما متاسفانه در کشورمان زیاد کار نکرده ایم اینها از یک سری ویژگیهایی را ذکر کرده اند از جمله اینکه سیستم منطقه گرایی در آسیا غیر رسمی و نرم است یعنی بر خلاف اروپا که امور سازمان ها دارای تشکیلات رسمی و با روند قانونی صورت می گیرد  در  آسیا شکل غیر رسمی دارد و رهبران در نزدیک کردن کشورها دیدگاه ها ، اجماع سازی جلسات مشورتی که فوق العاده زیاد است نقش اساسی دارند . پس اولین ویژگی آسیایی ها این است که منطقه گرایی شان مدل سخت از تیپ مدل اروپایی نیست . تیپ مدل آسیایی بر اساس همین مدل نرم آ. سه .آن را ایجاد کرده اند . اگر شما ساز و کارهای آ . سه . آن را مشاهده کنید ، در تیپ منطقه گرایی نرم کسی را اخراج نمی کنند مثلا کشوری مثل میانمار را به دلیل اینکه کودتا شده ایزوله نمی کنند . رهبرانشان را دعوت می کنند و معتقدند با این تعاملات منطقه را بهتر می توان اداره کرد . 

این این تفاوت اصلی دو رویکرد است. نکته دیگری که توجه متفکران را به خود جلب کرده این است که در منطقه گرایی آسیا ی توجه به ارزش ها خیلی بالاست ، برخلاف این که در مناطق دیگر مثل آمریکای لاتین یا حتی آفریقا ارزش های غربی ، ارزش های پایه ای تشکیلات سازمانی و منطقه ای است . اینجا در آسیا ارزشهای خودشان را دارند . که این ارزش ها  ارزش های جهانی نیست اینها چیزی نیست که غرب در طول چهارصد پانصد سال ساخته باشد مثل دموکراسی و مثل بازار آزاد که ارزش های پایه ای تمدن غرب هستند. آنها می گویند آسیایی ها ارزش های خودشان را دارند مثل خیر خواهی، رفتار آسیایی ها کاملا بر اساس منافع نیست بر اساس خیر و عمل به خیر یا هارمونی بین انسان و انسان ؛ بین انسان با طبیعت ، بین انسان با جامعه است. نکته دوم این است که توجه به ارزش های آسیایی مساله مهمی است و نکته سوم مشارکت دسته جمعی در تصمیم گیری ها بر مبنای رویه های دوستانه است . هیچ تصمیمی به غیر از تفاهم دسته جمعی در آسیا گرفته نمی شود . اگر شما اکو ، آ . سه .آن شانکهای و سایر سازمانها را در نظر بگیرید این سه بحث مقوله اصلی حرکت منطقه گرایی آسیایی است که مطالعه شده و ریزه کاری هایی دارد . 

زمانی که  من وارد اکو شدم تصمیم گرفتم بر اساس این مدل جلسات مشورتی را افزایش بدهم و تصمیم سازی ها را بر اساس آن مدل بگیرم و به جای این که تصمیمات در سطح وزرا گرفته شود در جلسات کارشناسی پایین تر اتخاذ شد و پی درپی دولت ها را درگیر نکردم . بیشتر اتاق بازرگانی بخش صنایع و بخش تولید کشور ها را درگیر می کردم مثلا ما جلسه سی. پی. آر داریم که مخصوص نمایندگان دائمی است و در آن دولت ها مقاومت می کردند که به جز نمایندگان شان کسی در جلسه نباشد اما شش هفت نفر از نمایندگان بخش های غیر دولتی از جمله بخش فرهنگی در آن جلسه به عنوان ناظر دعوت می کردم و از نظراتشان استفاده می کردم و این خیلی کمک کرد که تصمیم سازی ها منطقی تر باشد تا به سطح تصمیمات منطقه ای برسد . نکته دوم مشارکت دسته جمعی بود . همه کشورهای دیگر با هفت کشور فکر می کردند این سازمان مخصوص ایران است و ایران از آن استفاده سیاسی می کند و دو کشور دیگر بنیانگذار که ترکیه و پاکستان هستند اینها نقش اساسی و موثر دارند و ما کار زیادی نمی توانیم انجام دهیم . بنده در طی سه چهار سال این تصور را معکوس کردم . هم اکنون سازمان اکو سازمانی با محوریت آسیای مرکزی است . دبیر کل و دو معاون از آسیای مرکزی انتخاب شدند که هیچ گاه به ایشان اجازه داده نمی شد، ساختار سازمان را عوض کردم تا بیشتر مطابق شرایط روز باشد . رییس سلزمان اکو از ترکمنستان و پس از آن از کشور ازبکستان انتخاب شد و الآن ریاست با ازبکستان است . بنابر این اکو به سازمانی تیدیل شد که همه اعضا در آن مشارکت فعال داشته باشند . در ملاقاتی که با آقای شوکت میرزایف  رییس جمهور ازبکستان داشتم ایشان به من گفت : ما رفتار تو را زیر نظر داشتیم و دیدیم نه ؛ ایران واقعا تنها در این سازمان در جهت منافع خود تلاش نمی کند و این نشان می دهد که ایران می خواهد به این سمت حرکت کند که سازمان اکو را سازمان فراگیر منطقه ای بکند و این مساله مهم و اساسی است . متاسفانه گاهی  رفتارهای ما برای دیگران این توهم را ایجاد می کند که ما آقا و بزرگ منطقه هستیم .خب اگر هم هستیم نباید این احساس در مخاطب ما ایجاد بشود و باید او هم احساس بزرگی بکند و اینکه کنار ما دارد بزرگ می شود . بنابر این بحث دوم بحث مشارکت است و اینکه بحث های نظری چقدر در رفتار و روانشناسی کار تاثیر دارد و بعد توجه به ارزش ها . ما آرام آرام در اطلاعیه ها و بیانیه ها اصطلاح اکو ولیوز  Eco-Valuesرا ایجاد کردیم و این تحول روانی تقریبا باعث شد همه اعضا ارزش های خودشان را در قالب اکو ببینند و حرکت کنند . حالا اتفاقاتی که پس از آن در سازمان افتاد آن بود که در چهار زمینه کار را تعریف کردیم ۱. تجارت ۲. ترانزیت ترانسپورت ۳ . توریسم ۴ . انرژی . این چهار فیلد اصلی است . شما باید کو– ایشیوهایی Co- issues داشته باشید تا بتوانید سازمان را حرکت بدهید و اینها بتوانند تولید فعالیت و تولید محتوا بکنند تا این فعالیتها به بخش های دیگر سر ریز شود .من  به این چهار قسمت  بخش مالی را اضافه کردم . در قسمت مالی هدف ما این بود که دو مکانیزم ایجاد کنیم یکی مکانیزم دلار زدایی از روابط داخل منطقه ای ، البته روابط داخل منطقه ای ما ضعیف است . کل مبلغ تجارت اکو با خارج از منطقه اکو ۶۵۰میلیارد دلار است که البته در سالهایی به ۸۰۰میلیارد دلار هم رسید اما کرونا به آن شوک وارد کرد . 

در پایان این نشست صمیمانه، میهمان برنامه به سوالات حضار پاسخ داده وبا اقامه نماز جماعت این نشست  پایان یافت.

گزارش: خانم دکتر سماواتی

تنظیم: دکتر احسان محمدحسینی