نخبگان رنگی!

 

 

اولین مرحله، شناسایی و جذب عناصر و مجموعه‌های استراتژیک می‌باشد که در همین راستا، پژوهشی با عنوان ایجاد شبکه‌هایی از مسلمانان میانه رو[1]  از سوی مرکز سیاست عمومی خاورمیانه مؤسسه‌ی «رند» (وابسته به پنتاگون) و با پشتیبانی مالی بنیاد «اسمیت ریچاردسون» در 10 فصل، تنظیم شده است. بر طبق این پژوهش، جامعه‌ی هدف در یارگیری[3]، قشرهای زیر می‌باشند:

 

«بر اساس مباحث مطرح شده، شرکای عمده‌ی آمریکا در جهان اسلام را می‌توان در 5 گروه عمده طبقه بندی کرد:

 

1. دانشگاهیان و روشن‌فکران مسلمان لیبرال و سکولار:[4]      لیبرال‌ها به طور عمده به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی گرایش دارند، زیرا در آن‌جا می‌توانند افکار خود را بسط دهند. در صورتی که در نظر بگیریم شبکه‌های لیبرال و روشن‌فکران میانه رو در سراسر جهان اسلام وجود دارند، این بخش می‌تواند سنگ بنای اولیه‌ی شبکه‌ای بین المللی از مسلمانان میانه‌رو باشد؛

 

3.روحانیون میانه‌روی جوان[5]: یکی از دلایل موفقیت تندروها در ترویج عقایدشان استفاده از مساجد به‌عنوان ابزار تبلیغی است؛ در حالی که دانشگاه‌های لیبرال به راحتی نمی‌توانند به وسیله‌ی مساجد با مردم تعامل کنند. بنابراین جنبش مسلمانان میانه رو تا حد زیادی به مشارکت فعال روحانیون میانه رو وابسته است که در این خصوص روحانیون جوان – که رهبران آینده هستند- بیش‌تر مد نظر قرار دارند؛

 

4.فعالان اجتماعی[6]: این فعالان که به ترویج افکار توسعه یافتگی می‌پردازند، به طور عمده با خشونت افراط گرایان روبه‌رو می‌شوند و به طور معمول قربانیان فتواها و حملات خشونت بار هستند. این فعالان اغلب نیاز به حفاظت و حمایت دارند که یک شبکه‌ی بین المللی می‌تواند آن را فراهم کند.

 

5.گروه‌های زنان[7]: زنان و اقلیت‌های مذهبی بیش‌تر قربانی اسلام بنیادگرا و تفاسیر شریعت هستند. در برخی کشورها زنان سازمان‌دهی را آغاز کرده‌اند که بنیاد مهمی در ایجاد جنبش‌های اصلاح طلب به شمار می‌رود. صعود گروه‌های جامعه‌ی مدنی زنان، فرصت‌هایی را برای ایجاد شبکه‌های میانه رو فراهم می‌کند.

 

6.روزنامه نگاران و نویسندگان میانه رو[8]: با استفاده از اینترنت و دیگر رسانه‌های خارج از کنترل دولتی، پیام‌های تندروانه در جوامع اسلامی در سراسر جهان رسوخ کرده است؛ در حالی که نهادهای رسانه‌ای مورد حمایت آمریکا، یعنی رادیو سوا و تلویزیون الحره فاقد مهارت لازم برای بیان نگرانی‌ها و موضوعات محلی هستند و نمی‌توانند به گسترش رسانه‌های محلی میانه رو کمک کنند. برای مقابله با گرایش‌های تندروانه در رسانه‌های مسلمانان، ضروری است که از برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی و سایت‌های اینترنتی میانه روی محلی حمایت شود.[9]

 

پس بر اساس این پژوهش، اقشار پنج گانه‌ی نام برده شده جزو گروه‌های هدف جهت یارگیری و وابسته سازی به حساب می‌آیند.

 

 

ارتباط با رهبران آینده‌ی هر کشوری و تربیت آن‌ها در راستای مقاصد جهانی سازی مبتنی بر ارزش‌های آمریکایی، به قدری برای ایالات متحده حایز اهمیت است که زمانی «کالین پاول» وزیر امورخارجه‌ی وقت آمریکا نیز گفته بود:

 

 

هم‌چنین یکی از وزرای سابق امور خارجه‌ی فرانسه گفته بود که:

 

 

 

پس از بیان اهمیت مرحله‌ی اول، ارتباطات آموزشی- فرهنگی در دیپلماسی عمومی که همانا یارگیری و تعیین راهبرد عملیاتی ساختن آن بود، مرحله‌ی دوم نخبه پروری[12] و وابسته سازی[13]می‌باشد که این امر نیز در دیگر پژوهش‌ها و اسناد مهم ایالات متحده‌ی آمریکا وجود دارد. آن‌چه که به دانش‌جویان جذب شده آموزش داده می‌شود، عبارت‌انداز:

 

1- بهترین نوع حکومت موجود در جهان توسط غربی‌ها ایجاد شده است. (لیبرالیسم آمریکا، اروپا)؛

 

2- قبول ارزش‌های ایجاد شده‌ی غربی و شیوه‌ی آنان تنها راه رستگاری است؛

 

3- نحوه‌ی زندگی[14]غربیان، بهترین نوع موجود زندگی است و دلیل آن این است که بقیه‌ی دنیا از آن‌ها تبعیت می‌کنند یا مشتاق آن هستند. [15]

 

 

4- نحوه‌ی تأسیس، توسعه و تقویت نهادها و سازمان‌های غیردولتی[16]؛

 

5- بسترسازی برای نافرمانی مدنی[17] و مبارزات خشونت پرهیز[18]؛

 

6-  چگونگی ارتباط مستمر و مؤثر با افراد و سازمان‌های مورد نظر در آمریکا؛

 

7- اشاعه و ترویج مفاهیمی مانند دموکراسی، جامعه‌ی مدنی، توسعه‌ی سیاسی، کثرت‌گرایی (پلورالیسم)، جامعه‌ی باز. به عبارت دیگر هر آن‌چه که سعی در نفوذ و بسط‌شان در جوامع هدف دارند، به این دسته از افراد آموزش می‌دهند. در همین راستا، جوزف نای معتقد است عقیده‌ها و ارزش‌های آمریکا از راه دانش‌جویانی که همه ساله از دانشگاه‌های آن‌جا فارغ‌التحصیل می‌شوند و به کشورهایشان باز می‌گردند، صادر می‌شود.»[19]

 

این پژوهشگر معاصر هم‌چنین می‌نویسد:

 

 

بر طبق پژوهش نام برده شده بنگاه رند، آن‌چه که آمریکا بایستی پس از شناسایی و جذب این گروه‌ها و افراد به اجرا در آورد، عبارت‌انداز:

 

1. آموزش دموکراتیک[21]: که شامل استفاده از آن دسته متون اسلامی در امر آموزش است که از ارزش‌های دموکراتیک حمایت می‌کند.

 

2. رسانه‌ها[22]: که شامل حمایت از رسانه‌های میانه رو در برابر رسانه‌های ضد غربی و ضد دموکراتیک در جهان اسلام است.

 

3. برابری جنسیتی[23]: که شامل دفاع از حقوق زنان و تقویت برابری جنسیتی به عنوان جزءِ اصلی پروژه توانمندسازی مسلمانان میانه رو می‌شود.

 

4. هواداری سیاسی[24]: که شامل مشارکت مسلمانان میانه رو در سیاست طرف‌داری و تبلیغی اسلام گرایان می‌شود.»[25]

 

جوزف نای در این خصوص با ذکر تاریخچه‌ی مبادلات دانشگاهی و تماس‌های فرهنگی عالی می‌افزاید:

 

«مبادلات علمی و دانشگاهی نیز نقش مهمی را در افزایش قدرت نرم آمریکا ایفا می‌کند. بسیاری از همین دانشمندانی که در مبادلات شرکت داشتند از هدایت کنندگان جریان حقوق بشر و آزادی خواهی در اتحاد جماهیر شوروی شدند. از سال 1950 نهادهای علمی مختلف شروع به فعالیت کردند. «بنیاد فورد»، انجمن دانشمندان و انجمن تحقیقات علوم اجتماعی با 110 دانشگاه و دانشکده آمریکایی در زمینه‌ی مبادله‌ی دانش‌جو و استاد همکاری می‌کردند.».[26]

 

تئوریسین قدرت نرم هم‌چنین با استناد به صحبت یکی از مقام‌های ارشد شوروی سابق در این خصوص می‌نویسد:

 

 

بر اساس آمار ارایه شده به کمیته‌ی فرعی آژانس بین المللی توسعه از سال 1963، 80 هزار نفر از 80 کشور جهان آموزش دیده و به کشور خود بازگشته‌اند که همه‌ی این افراد از وزرا، معاونین، مدیران کل ادارات دولتی، قضات و وکلای مجلس، رؤسای بانک‌های ملی و مشابه آن هستند که بی‌تردید به منزله‌ی کانال‌های ارتباطی مستمر و محور تماس بوده‌اند.[28]

 

در همین راستا معاون سابق دیپلماسی عمومی وزارت خارجه‌ی آمریکا؛ «شارلوت بیرز» اظهار می‌کند که این تعاملات 200 نفر از وزرای فعلی و سابق در کشورهای مختلف را شامل می‌شود و این یعنی نیمی از رهبران ائتلاف جهانی علیه تروریسم. او می‌گوید که این کار بهترین خرید حکومت آمریکا بوده است.[29]

 

جوزف نای در کتاب خود به نام تعدادی از این رهبران تربیت شده در آمریکا مانند «انور سادات» (سومین رییس جمهور مصر که در به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی در قرارداد کمپ دیوید اقدام کرد)، «هلموت اشمیت» (صدراعظم آلمان غربی از سال 1974 تا 1982) و «ماگارت تاچر» (رهبر سابق حزب محافظه کار و نخست وزیر پادشاهی متحد بریتانیای کبیر از سال 1979 تا 1990) نیز اشاره می‌کند که در پیش‌برد اهداف و مقاصد آمریکایی در کشورهای متبوع خود بسیار مفید بوده‌اند.

 

 

مرحله‌ی سوم و نهایی این نوع از ارتباطات در جنگ نرم دیپلماسی عمومی، شبکه سازی[30] از عناصر و نیروهای تربیت شده می‌باشد که پس از طی این بخش، وابستگی کامل علمی- فرهنگی نهادینه گشته است. البته معادل اقتصادی این تکنیک را می‌توان در شاخه سازی شرکت‌های هرمی در نظر گرفت.

 

به نظر نویسندگان کتاب ساخت شبکه‌های مسلمانان میانه رو، فعالیت‌های شبکه سازی گروه‌های به اصطلاح میانه رو در جوامع مسلمان باید سه سطح را شامل شود:

 

1.     تقویت شبکه‌های موجود هم‌سو با اهداف و برنامه‌های غرب؛

 

2.     شناسایی شبکه‌های بالقوه و فراهم کردن زمینه‌ی رشد آن‌ها که می‌توانند در خدمت غرب و اهداف غرب باشند.

 

3.     تبلیغ و ترویج کثرت‌گرایی و تسامح و تساهل که به صورت غیرمستقیم در خدمت شبکه سازی و ایجاد زمینه برای رشد و پیدایش شبکه‌های متعدد اجتماعی در جهان اسلام قرار گیرد.

 

نویسندگان کتاب معتقدند ایالات متحده به دلیل کمبود سازمان‌ها و تشکیلات هم‌سو با خود در جهان اسلام تا به حال بیش‌تر تمرکز خود را به سطح سوم اختصاص داده است. البته روشن است که سطح سوم بسیار زیربنایی‌تر و اساسی‌تر است.

 

بدون شک، شبکه‌سازی یکی از فرآیندهای اصلی در طراحی و مدیریت موفق استراتژی براندازی نرم به شمار می‌آید، چرا که عناصر این شبکه مرتبط و متصل با یک‌دیگر اقدام نموده، هر کدام سعی در تأثیرگذاری بر بخشی از جامعه را برعهده داشته و نتیجه آن این است که از عملیات‌های موازی و بی‌هدف جلوگیری به عمل می‌آید.

 

در این مقاله با بررسی و تحلیل دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از راهبردها در جنگ نرم، ارتباطات آموزشی- فرهنگی و تبادلات آکادمیک کشف و تبیین گردیده و پی‌گیری پروژه‌ی دیپلماسی عمومی در قالب جنگ نرم از زبان مسؤولان ارشد وزارت خارجه‌ی ایالات متحده و استراتژیست‌های آمریکایی، اسناد سالانه‌ی امنیت ملی این دولت و مجریان داخلی آن‌ها ثابت شده است.

 

در این چارچوب، هدف اصلی و استراتژی قالب در آمریکا با توجه به گرایش‌ها و عملکرد این دولت از اتخاذ راهبرد جنگ نرم، استحاله‌ی نظام جمهوری اسلامی از درون می‌باشد. این نتیجه‌گیری از آن‌جا به دست می‌آید که بررسی‌های انجام شده در مقاله‌ی حاضر نشان می‌دهد، استعمارگران فرا نو به رهبری ایالات متحده درصدد شناسایی، نخبه پروری و شبکه سازی برای استفاده از آنان در درون ایران است. آن‌چه که امروزه با عنوان انقلاب‌های رنگی خوانده می‌شود، در واقع محصول کاربرد این وجه از دیپلماسی است که کشورهایی مانند چکسلواکی (1988.م)، گرجستان (2003.م)، اوکراین (2004.م) و قرقیزستان (2005.م) را دست خوش تغییرات بنیادین ساخته است و اما فصل الخطاب این نوشتار را سخنی ژرف از حضرت امام خمینی(ره) قرار می‌دهیم:

 

 

 

از نظر امام(ره) یکی از شیوه‌های نفوذ غرب در جوامع شرقی و غارت ثروت‌های آنان، جذب طبقه‌ی تحصیل کرده می‌باشد. دولت‌مردان و سیاست‌مداران هر جامعه‌ای از میان دانش‌جویان و تحصیل کردگان مراکز علمی بر می‌خیزند و سرنوشت کشورها را در دست می‌گیرند، پس یکی از بهترین راه‌ها برای وابستگی و تحت سلطه گرفتن کشورهای شرقی و اسلامی، دور کردن دانش‌جویان و جوانان از فرهنگ بومی و جذب نمودن به سوی ارزش‌ها و فرهنگ غربی است که از آن به عنوان غرب‌زده کردن نیز نام برده می‌شود. به تعبیر امام(ره) با فراهم آوردن این شرایط، دولت‌های غربی به راحتی و بدون مواجه شدن با مانعی جدی ثروت‌های جوامع مسلمان را تاراج می‌کنند.(*)