نامعادله ایران، زنگزور و ترامپ

توافق اخیر میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا با به رسمیت شناختن کریدور زنگزور به عنوان بخش کلیدی توافق صلح شکل گرفت. بر اساس گزارش‌ها، ارمنستان موافقت کرده است که حقوق انحصاری مدیریت این کریدور را برای ۹۹ سال به ایالات متحده واگذار کند. دونالد ترامپ این مسیر را «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی جهانی» نامید و ادعا کرد که این نام‌گذاری به افتخار او صورت گرفته، هرچند او شخصاً چنین درخواستی نکرده بود. این کریدور که اکنون با عنوان «زنگزور فرامرزی» شناخته می‌شود، مسیری است که آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند و از خاک ارمنستان می‌گذرد. اما برخلاف مسیرهای معمول، این گذرگاه تحت حاکمیت کامل ارمنستان نخواهد بود، بلکه تحت نظارت بین‌المللی یا منطقه‌ای اداره می‌شود.

ویژگی‌های کریدور فرامرزی منطبق بر تجارب گذشته کریدور فرامرزی معافیت از قوانین گمرکی و مرزی ارمنستان و امکان عبور آزادانه خودروها و قطارها بدون توقف و بازرسی را در پی دارد.پیشتر مدل کریدور فرامرزی در مدل‌های تاریخی مانند کریدور سوالکی (لهستان-لیتوانی)، کریدور برلین (جنگ سرد)، و کریدور لاچین (قره‌باغ) سابقه دارد.اتصال جهان ترکیه‌زبان از ترکیه تا آسیای مرکزی، بدون نیاز به عبور از ایران، تضعیف نفوذ روسیه و ایران در قفقاز و تکمیل حلقه فشار استراتژیک در شمال ایران همراه با کریدور میانی (Middle Corridor) و حضور ناتو از پیامدهای طرح صلح اخیر است.

تفاوت نسخه فرامرزی با مدل تحت حاکمیت ارمنستان در حالت عادی، ارمنستان کنترل گمرک و امنیت مسیر را در اختیار دارد، اما در مدل فرامرزی، این کریدور به یک گذرگاه کاملاً خارج از کنترل ایروان تبدیل می‌شود که تنها مالکیت زمین آن با ارمنستان است. منطبق بر از اظهار نظر کارشناسان این پروژه بخشی از یک برنامه گسترده‌تر برای محدود کردن نقش ایران در منطقه است.در بعد اقتصادی کاهش درآمدهای ترانزیتی و حذف ایران از مسیرهای تجاری را در پی دارد، از منظر جغرافیای سیاسی، عامل محدود کردن دسترسی ایران به همسایگان و بازارهای منطقه است.در زمینه امنیتی به افزایش حضور ناتو و متحدان آمریکا در مرزهای شمالی ایران منجر می‌شود و در بخش سیاسی جلب حمایت کشورهای همسایه برای محورهای ضدایرانی را در پی دارد.این توافق در کنار پروژه‌های دیگر مانند خطوط لوله انرژی دورزننده ایران، نشان‌دهنده تلاش آمریکا و متحدانش برای کاهش نقش راهبردی ایران در منطقه است.