جیب‌بری سیاه!

به گزارش کانون، «جمعه سیاه، تا 82‌درصد تخفیف، نساجی…»، «فرصت طلایی خرید را از دست ندهید، بلک فرایدی… آغاز شد، تا 50‌درصد تخفیف ویژه، فروش کفش…»، «تخفیف 60‌درصد جمعه سیاه فقط امروز، تخت و تشک…»، «جمعه لرزون، گوشت بره و گوساله.»، «در بلک فرایدی… بیت کوین ببر، تا 70‌درصد به علاوه 60‌هزار تومان تخفیف کالا‌های دیجیتال و موبایل تا هرچی دنبالشی، فقط تا فردا»، از تخفیف جمعه سیاه جا نمونی، 50‌درصد تخفیف اشتراک شش ماهه و یک‌ساله… اون هم تو چهار قسط از. منتظر چی هستی؟» تعجب نکنید اینها بخشی از تبلیغات برخی فروشگاه‌های اینترنتی و فروشگاه‌های کوچک و خرده‌فروشی‌هاست که به مناسبت آنچه «جمعه سیاه» می‌نامند، انجام می‌شود و امسال در آستانه 9 آذر نیز سنگ تمام گذاشتند و تبلیغات رنگارنگ را در سایه بی‌دروپیکر‌بودن فضای ارتباطات و بی‌خاصیت‌بودن مدیریت وزارت «ارتباطات فناوری اطلاعات» و البته شرکت «مخابرات» رواج دادند و پیامک‌های جورواجور و البته بی‌اصیل که بیشتر به شید و شایعه می‌ماند، در ساعات مختلف شبانه‌روز به تلفن همراه افراد ریزودرشت ارسال کردند. خلاصه حرف مشترک همه‌شان این بود که اگر در این روز از ما خرید کنید، برنده‌اید. ظاهراً از اصول جامعه‌شناسی تبلیغات هم بهره برده‌اند، چه آنکه تکرار و درشت‌گویی در غالب تبلیغات‌شان مشهود بود، اما آیا واقعاً اینطور است که مدعی هستند؟
 
تخفیف همواره با فروش عجین است و فروشندگان به بهانه‌های مختلف از این قلاب برای جذب مشتری و البته جذب رضایت آنها استفاده می‌کنند، اما همیشه در به یک پاشنه نمی‌چرخد و از این قاعده برای جیب‌بری هم استفاده می‌کنند. مصداق عینی چنین عارضه‌ای در آنچه «جمعه سیاه» نامیده می‌شود، مشهود است. در جمعه سیاه از «بلک فرایدی» گرته‌برداری شده است؛ روزی که در امریکا به واسطه ارزان‌فروشی، مردم به مغازه هجوم می‌آورند و خشونت آن هر سال رسانه‌ای می‌شود. حالا در ایران به اسم «جمعه سیاه» یک بازار سیاه ایجاد کرده‌اند و با این ادعا که 50 تا 80 درصد تخفیف می‌دهیم، بنای خالی کردن جیب مردم را دارند. علی که یکی از فعالان بازار تهران است، به «جوان» می‌گوید: اخیراً بنای خرید از یک از سکو‌های فروش ایرانی را داشتم و پس از سفارش آنلاین (برخط)، مجموع خریدم 2 میلیون‌و 300‌هزار تومان شد، در همین اثنی دیدم تبلیغات جمعه سیاه شروع شده است، با یک اکانت دیگری وارد همان سکوی فروش شدم و همان سفارش قبلی را انجام دادم، اما در کمال ناباوری دیدم هزینه همان اجناس سفارش شده، 2‌میلیون‌و 700‌هزار تومان درج شد. تعجب کردم، چون فکر می‌کردم با توجه به تبلیغ تخفیف جمعه سیاه، قیمت‌ها پایین باشد، اما اینطور نبود، البته شنیده بودم وقتی تبلیغ 50‌درصدی یا 80 درصدی می‌زنند، یک جای کار می‌لنگد، چطور می‌شود یک فروشنده حاضر می‌شود مثلاً کالای یک‌میلیون تومانی خود را 200‌هزار تومان بفروشد، پس یک جای کار اشکال دارد.»

تجربه تلخ این فعال بازار در حالی است که اتاق اصناف ایران قبلاً درباره تخفیف‌های نامتعارف «بلک فرایدی» یا همان «جمعه سیاه» هشدار داده و با صدور اطلاعیه‌ای اغلب تخفیف‌های مربوط به جمعه سیاه را غیرواقعی و نامتعارف اعلام کرده بود. این اتاق درباره تشدید نظارت و بازرسی از بازار به مناسبت 9 آذر (حراج جمعه) اعلام کرده بود که با توجه به نزدیکی به سال نوی میلادی و آغاز فروش‌های ویژه و تخفیفات مناسبتی به خصوص در 9 آذر ماه (حراج جمعه) در اکثر کشور‌ها و به تبع آن در ایران، از آنجا که طی بررسی‌های صورت گرفته اغلب تخفیفات اعمال شده غیرواقعی و نامتعارف هستند، بنابراین گشت‌های مشترک با همکاری سازمان‌های ذی‌مدخل به منظور پایش و نظارت دقیق بر شبکه صنفی مربوط (فضای مجازی و حقیقی) برگزار خواهد شد. در این اطلاعیه از مردم خواسته شده بود از حراجی‌های دارای مجوز خرید کنند تا متضرر نشوند، البته بر این نکته نیز تأکید شده بود که در صورت مشاهده تخلفات احتمالی (برگزاری حراج بدون رعایت ضوابط قانونی، تخفیفات غیرواقعی، عدم‌رعایت درصد سود قانونی و…) برخورد قانونی انجام خواهد شد. 

رضا از دیگر فعالان بازار تهران درباره شگرد فروشندگان مختلف در «جمعه سیاه» به «جوان» می‌گوید: یک کسب چطور می‌تواند جنسی را که مثلاً 100‌هزار تومان خریده است و با سود 120-130‌هزار تومان می‌فروشد، 50‌درصد تخفیف بگذارد؟ یعنی حتی پایین‌تر از قیمت خرید؟! مگر می‌شود! پس از یک شگردی استفاده می‌کنند، یعنی قیمت کالا را خیلی بالا اعلام می‌کنند و می‌گویند با 50‌درصد تخفیف، فلان عدد شده است، در حالی که باز هم از قیمت اولیه، قیمت بالاتری می‌شود، بنابراین نمی‌شود به اینگونه تخفیف‌ها اعتماد کرد یا اینکه از این فرصت برای رد کردن کالا‌های روی دست مانده و آسیب‌دیده استفاده می‌کنند. 

تخفیف‌های نامتعارف 
رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان استان اصفهان به ایرنا گفته است: سال گذشته با بررسی‌های میدانی که از سوی این انجمن صورت گرفت مشخص شد تخفیف‌های نامتعارف به مناسبت جمعه سیاه، غیرواقعی بوده است. 
مجتبی برزگر با تأکید بر اینکه اعلام تخفیف بیش از ٢ ‌درصد خلاف قانون است و هرگونه تبلیغ در این زمینه قابلیت پیگرد دارد، گفته است: درصد تخفیف بیش از آنچه به طور قانونی مقرر شده است، حمایت از مصرف‌کننده نیست بلکه توهین به شعور اوست، مگر واحد‌های صنفی مثلاً روی یک کالا تا 50‌درصد سود نصیب‌شان می‌شود که تا 50‌درصد و در مواردی بیشتر به مردم تخفیف می‌دهند، این تخفیف مصداق فریب مردم است. 
برزگر با بیان اینکه طبق قانون نظام صنفی، برگزاری حراج، تعریف و شرایط خاص خود را دارد، تصریح کرده بود: برگزاری حراج در پایان هر فصل با اخذ مجوز از اتحادیه مربوط و نصب تابلو در محل واحد صنفی می‌تواند انجام شود. حداکثر تخفیف در این شرایط ٢� ‌درصد است و برگزاری حراجی تحت هر عنوان غیر از شرایط مندرج در قانون تخلف محسوب می‌شود. 

در انتظار تصمیم
حال باید دید مسئولان ذی‌ربط با چنین شگرد‌هایی که اتفاقاً مردم را به بازاری‌های اصیل و خوشنام بدبین می‌کنند، مقابله خواهند کرد یا آش همین است و کاسه همان!