پونا
(پونا (مراتی: पुणे, هندی: पुणे، تلفظ: /ˈpuːneɪ/) شهری است در ایالت مهارشترا در کشور هندوستان که در ۱۶۰ کیلومتری شرق بمبئی واقع شده‌است. این شهر را با گویش هندی پونه نیز می‌نامند. پونا بیشتر به‌عنوان پایتخت تحصیلی ایالت مهاراشترا در هندوستان شناخته می‌شود.
تاریخچه پونا
در حدود ۳۷۵ سال پیش در هندوستان در زمان حکومت شاه شیواجی، حاکم مهارشترا که در مقابل امپراتوری گورکانیان مقاومت کرد، پونا به عنوان پایتخت سیاسی و نظامی برگزیده شد که بیشتر جمعیت آن را جنگجویان و سربازان ارتش آن زمان تشکیل می‌دادند. این شهر نزدیک به دو صدهٔ پیش بر روی نقشهٔ سیاسی هندوستاننمایان شد.
تاریخ شهر پونا پس از ورود نیروهای انگلیسی به این منطقه در قرن ۱۸ میلادی، وارد مرحله تازه‌ای شد. بعدها این شهر نقش بسیار مهمی را به عنوان فعالترین مرکز مبارزات انقلابی در جنبش استقلال هندوستان ایفا نمود و تا امروز این شهر همواره پرچمدار اصلاحات در هندوستان بوده است. برای مردم مراتی زبان در هند (ساکنین ایالت مهارشترا( سنبل غرور و افتخار است.
پونا در ۱۶۰ کیلومتری جنوب شرقی بمبئی در ایالت مهارشترا قر ار دارد. پونا شهری است آرام و خوش آب و هوا دارای چندین بنای تاریخی و جاذبه‌های توریستی، که در میان دیگر شهرهای هند موقعیت بهتری دارد.
طبق سرشماری سال ۲۰۰۸ پونا شهری است با جمعیتی بالغ بر ۵٬۰۵۰٬۰۰۰ نفر و مساحتی در حدود ۷۰۰ کیلومتر مربع که در ارتفاع ۵۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد و قسمتی از آن در مجاورت رشته کوه سهیدری جای گرفته‌است.
آب و هوا
میانگین دمای پونا ۲۰ تا ۲۸ درجهٔ سانتیگراد است. آب و هوای پونا به ۴ فصل تقسیم می‌گردد:
§ فصل سرما: از آغاز ماه دسامبر تا میانهٔ مارس
§ فصل گرما: از آغاز ماه آوریل تا پایان ماه مه
§ فصل معتدل همراه با باران موسمی: از ماه ژوئن تا ماه سپتامبر
§ فصل معتدل و خشک: از سپتامبر تا آخر نوامبر
زبان
در پونا بیشتر زبان‌های مراتی، هندی و انگلیسی رایج است. مردم بومی این شهر به زبان مراتی که زبان ویژهٔ ایالت مهارشترا است، سخن می‌گویند. با این حال بیشتر آن‌ها توانایی فهم و سخن‌گفتن به زبان هندی را نیز دارند. زبان انگلیسی بیشتر در میان قشر تحصیل کرده رواج دارد و در ادارات و موسسات، بیشتر زبان انگلیسی و گاهی هندی به کار می‌رود.
دین
قانون اساسی هندوستان به شکل سکولار است که درآن دین خاصی به عنوان دین رسمی شناخته نشده‌است ولی ٪۸۰ مردم پیرو مذهب هندو و ٪۱۵ مسلمان ٪۵ باقیمانده مسیحی، زرتشتی، سیک و بودایی هستند.
فرهنگ
شهر پونا زادگاه بسیاری از هنرمندان، شاعران، نویسندگان و پیشوایان مذهبی سرشناس هند می‌باشد. از همین روست که افسانه دلاوری‌های جنگجویان و سلحشوران این ناحیه، یاد و خاطره اصلاح‌طلبان انقلابی، یادگار آموزگاران برجسته، هنرمندان، نخبگان و پیشوایان مذهبی و فلاسفه بزرگ و مشهور که زبانزد خاص و عامند، این شهر را تبدیل به پلی میان دانش نوین و دانش و نیک‌اندیشی پیشینیان در هندوستان نموده‌است.
معبد بین المللی مدیتیشن اوشو در پونا واقع است که تعداد زیادی از طرفداران اوشو و علاقمندان به مدیتیشن را از تمام هند و سراسر نقاط جهان را به این شهر می‌کشاند که گاهی اقامت‌های نسبتا طولانی دارند. جشن‌های گانپاتی در شهر پونا رونق بیشتری نسبت به سایر شهرهای هندوستان دارد. حضور دانشجویان و اقامت نسبتاً زیاد خارجی‌ها از جمله ایرانیان مقیم یا دانشجویان ایرانی که در هندوستان تحصیل می کنند در فرهنگ مردم این شهر بی‌تاثیر نبوده‌است.
مراکز دیدنی
پونا با داشتن تاریخی طولانی، طبیعتی دلپذیر و ده‌ها معبد از اهمیت گردشگری زیادی برخوردار است.
§ شاید مهمترین مکان دیدنی شهر پونا محل ترور گاندی رهبر بزرگ جنبش استقلال‌طلبی هند باشد. در این مکان همچنین محل زندگی گاندی و چرخ معروف ریسندگی و صندل‌ها و سایر وسایل شخصی او را می‌توان دید. این مکان در محله آقا خان واقع شده‌است. زمین این محل متعلق به آقا خان مخلاتی رهبر باطنی ها در هندوستان بود که پس از ترور گاندی آن‌را وقف کرد. قصر آقاخان در همین محل هم دیدنی است.
قلعه ی شانیوار وادا در قلب شهر پونا یادآور قدمت تاریخی و روح حماسی این شهر است. همچنین بقایای قلعه ی سیناگاد که در نزدیکی شهر است و سد سیناگاد در میانه راه از جذابیت‌های شهر پونا هستند.
§ معبد غار پاتالشوار معبدی که از تراشیدن صخره‌ها ساحته شده و مربوط به قرن هشتم میلادی است،معبد کاسپا گانپاتی که دو بت مهم در آن وجود دارد، معبد چاتور شریتگی که بر فراز تپه‌ای مرتفع بر کل شهر پونا اشراف دارد همراه با چندین معبد مهم دیگر و کلیساهای قدیمی، مسجد ایرانیان شیعه به نام مسجد امام بارهدر منطقهٔ کمپ می‌تواند جذابیت داشته باشد.
معبد غار پاتالشوار
مسجد امام باره در منطقه ی کمپ شهر پونا
معبد اوشو که روزانه دو بار در ساعت ۱۰ صبح و ۲ بعدازظهر می‌توان از آن بازدید کرد. این محل که پایگاه اصلی پیروان اوشو در جهان است و در منطقه کورگان پارک واقع شده به شیوه‌ای مدرن و بسیار زیبا ساخته شده‌است.
§ جشنواره گانپاتی که از جشن‌های مهم هندوها در هندوستاناست در پونا با رونق بیشتری نسبت به سایر شهرهای هند برگزار می‌شود و از جاذبه‌های گردشگری پونا به‌حساب می‌آید.
§ ساختمان مرکزی دانشگاه پونا هم بسیار زیبا و دیدنی است. همچنین کالج فرگوسن با قدمتی بیش از دانشگاه تهران، خود دارای اهمیت تاریخی است.
§ سه موزه، باغ وحش، پارک آبی، ده‌ها پارک عمومی، سینماهای مدرن و مراکز تفریحی دیگر از جذابیت‌های شهر پونا می‌باشد.
پونا در نزدیکی شهرهای مهابالاشور و لوناوالا که به سبب داشتن جاذبه‌های طبیعی گردشگران را به سوی خود می‌کشانند واقع شده‌است.
حمل و نقل
دسترسی به پونا از بمبئی از طریق قطار، اتوبوس، اتومبیل‌های کرایه شخصی و هواپیما میسر است که با هر سه روش اول حدود ۳ ساعت به طول می‌انجامد.
در داخل شهر پونا شبکه اتوبوسرانی نقش اساسی در جابجایی مردم در داخل و اطراف شهر را به‌عهده دارد. و هزینه آن تابع مسیر و میزان مسافتی است که مسافر طی می‌کند. پس از اتوبوس وسیله اصلی برای جابجایی در داخل شهر به عهده وسیله‌ای است به نام اتو ریکشا است که به اختصار به آن ریکشا می‌گویند. که وسیله‌ای است سه چرخه و موتوری که ظرفیتش حداکثر سه نفر است و همواره حالت دربستی دارد و براساس میزان مسافت طی شده، که توسط تاکسی‌متر تعیین می‌گردد دریافت می‌شود. (اتوریکشا در تمامی شهر های هندوستان نقش مهمی در جابجایی مردم دارد) لازم به یادآوری است که به غیر از دو وسیله عمومی بالا تعداد قابل توجهی آژانس‌های تاکسی برون شهری وجود دارد که آن‌ها نیز دارای یک هزینه اولیه ثابت بوده و مازاد آن بر حسب مسافت طی شده (بسته به نوع وسیله نقیله و دارا بودن یا نبودن کولر) محاسبه می‌گردد. بسیاری از مردم اعم از زن و مرد، از جمله اغلب دانشجویان ایرانی از انواع موتورسیکلت برای جابه‌جایی استفاده می‌کنند.
جایگاه علمی و تحصیلی
امروزه شهر پونا از مهمترین شهرهای دانشجویی هندوستان به شمار می‌رود و پایتخت علمی و تحصیلی ایالت مهارشترامی‌باشد. شاید به همین دلیل هندیان خود پونا را «آکسفورد شرق» یا «آکسفورد هند» می‌خوانند. حتا هندی‌ها ادعا می‌کنند که این شهر بزرگترین شهر دانشجویی دنیاست.
بیش از ۱۰۰۰ کالج از دانشگاه‌های معروفی چون دانشگاه پونا، دانشگاه بهاراتی ویدیاپیت، کالج فرگوسن و سیمبایسز کالج و مراکز دیگر علمی و آموزشی در بسیاری از نقاط این شهر به چشم می‌خورند که بسیاری از آنان در زمره برترین مراکز علمی و دانشگاهی هند می‌باشند. این شهر نه‌تنها پذیرای دانشجویان هندی از سراسر این کشور است، بلکه دانشجویان خارجی را نیز به‌ویژه از کشورهایی نظیر ایران، کره جنوبی، کشورهای عربی و برخی کشورهای آفریقایی را به خود جذب کرده‌است. دانشگاه پونا یکی از دانشگاه‌های معتبر هند و از دانشگاه‌های برتر از لحاظ پذیرش دانشجویان خارجی در این کشور می‌باشد. از گذشته ایرانیان بسیاری از این دانشگاه دانش‌آموخته شده‌اند و در حال حاضر رقمی قریب به 7000 دانشجوی ایرانی فقط در این دانشگاه مشغول به تحصیل می‌باشند. بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور در این شهر مجتمع هستند.
جایگاه نظامی
شهر پونا از اردوگاه‌های مهم نظامی از دههٔ آغازین صدهٔ ۱۹ بوده‌است. ستاد فرماندهی ارتش هندوستان، سرفرماندهی جنوب، در این شهر قرار دارد. همچنین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی نظامی بسیاری نیز در این شهر برقرار است
پونه با داشتن تاریخی طولانی، طبیعتی دلپذیر و ده‌ها معبد از اهمیت گردشگری زیادی برخوردار است.
- کاخ آقاخان (Aga Khan Palace) که به‌نام «یادبود ملی گاندی» (Gandhi National Memorial) نیز شهرت دارد. این کاخ در سال ۱۸۹۲ در نزدیکی پونه ساخته شد و در سال ۱۹۶۹ توسط آقاخان چهارم به‌عنوان یادبود مهاتما گاندی و اندیشه‌های او به دولت هند اهدا شد. در داخل مجموعه کاخ، موزه‌ای وجود دارد که در آن تصاویر جامعی از عکس‌های حوادث مهم در زندگی گاندی و تعداد زیادی از وسایل شخصی او را به نمایش گذاشته شده‌است. از جمله ظروف شخصی، لباس، صندل، نامه‌ای که گاندی هنگام مرگ به منشی خود نوشته و برخی وسایل شخصی دیگر او را می‌توان در این موزه دید. همچنین مقدار کمی از خاکستر گاندی که نگه داشته شده در این مکان موجود است.[۵]
- قلعه شانیوار وادا (Shaniwarwada) قلعه و کاخی است در قلب شهر پونه که یادآور قدمت تاریخی و روح حماسی این شهر است. این بنای عظیم ۵ دروازه ورودی دارد و در سال ۱۷۳۶م ساخته شده و در سال ۱۷۵۸م حداقل هزار نفر در این قلعه زندگی می‌کرده‌اند.[۶]
- معبد غار پاتالشوار (Pataleshwar Cave Temple) معبدی باستانی که از تراشیدن صخره‌ها ساحته شده و مربوط به قرن هشتم میلادی است.[۷]
- معبد چاتورشریتگی (Chaturshringi Temple) معبدی برای هندوهاست که بر فراز تپه‌ای مرتفع در خیابان سناپاتی باپت واقع است و بر کل شهر اشراف دارد.[۸]
- ساراس باغ (Saras Baug) که مکان مهم دیدنی در قلب شهر پونه‌است. این باغ قدیمی بیش از دو سده قدمت دارد و معبد هندو داخل آن واقع است که سال شروع ساخت آن ۱۷۵۰ بوده‌است.[۹]
- معبد کاسبا گانپاتی (Kasba Ganapati) که دو مجسمه مهم برای هندوها از گانپاتی در آن وجود دارد.
- مسجد امام باره (Imambara) که مسجد ایرانیان و شیعه‌های پونه‌است و در متطقهٔ کمپ واقع شده‌است.
- قلعه سیناگاد (Sinhagad Fort) بقایای قلعه و دژی جنگی است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر واقع است. از این قلعه باستانی در کتاب شعری فارسی به نام «شاهنامه هند» متعلق به ۱۳۵۰م با نام «کوندانا» یاد شده‌است.[۱۰]
- سد سیناگاد (Sinhagad Dam) در میانه راه قلعه سیناگاد از تفرجگاه‌های شهر پونه به‌شمار می‌آید.
- معبد اوشو (the Osho International Meditation Resort) که روزانه دو بار در ساعت ۱۰ صبح و ۲ بعدازظهر می‌توان از آن بازدید کرد. این محل که پایگاه اصلی پیروان اوشو در جهان است و در منطقه کروگان پارک واقع شده به‌شیوه‌ای مدرن و بسیار زیبا ساخته شده‌است.
- جشنواره گانپاتی (Ganapati) که از جشن‌های مهم هندوها است در این شهر با رونق بیشتری نسبت به سایر شهرهای هند برگزار می‌شود و از جاذبه‌های گردشگری پونه به‌حساب می‌آید.
- ساختمان مرکزی دانشگاه پونا (University of Pune) هم بسیار زیبا و دیدنی است که محل اقامت فرماندار انگلیسی در دوران استعمار بریتانیا بوده‌است.
- کالج فرگوسن (Fergusson College) ساخته شده در ۱۸۸۵م که خود دارای اهمیت تاریخی است.
- همچنین چندین معبد مهم، کلیساهای قدیمی، پنج موزه، باغ وحش، پارک آبی، ده‌ها پارک عمومی، سینماهای مدرن و مراکز تفریحی دیگر از جذابیت‌های شهر پونه می‌باشد.
- پونه در نزدیکی شهرهای مهابالاشور و لوناوالا که به سبب داشتن جاذبه‌های طبیعی گردشگران را به سوی خود می‌کشانند واقع شده‌است.