ریشه مردمان روهینگیا
مردمانی که با نام "روهینگیایی" شناخته می شوند از طوایف هندی ساکن ایالت راخین (رخین) درکشور میانمار هستند جمعیت این ایالت را که قبلاٍ آراکان نامیده می شد بودایی‌ها تشکیل می دهند و روهینگیایی‌ها در اقلیت قرار دارند. اما، گفته میشود حدود یک میلیون و یکصد هزار روهینگیایی در میانمار و تقریبا همین تعداد هم در خارج از میانمار زندگی می کنند. اکثریت روهینگیایی‌ها مسلمانند ولی در درون آنها اقلیتی هندو نیز وجود دارند.
تاریخچه اقامت مسلمانان در میانمار به قرن دوازدهم بر می گردد هرچند برخی معتقدند روهینگیایی‌ها از قرن هشتم در این مناطق سکونت داشته اند و برخی دیگرآغاز سکونت روهینگیایی‌ها در میانمارهمزمان با بنگالی‌ها در اوایل قرن ۱۸ میدانند. زبان مردم روهینگیا مشابهت زیادی به زبان بنگالی دارد ولی بنگالی‌ها که عمده ساکنین ایالت آراکان یا راخین را تشکیل می دهند حاضر نیستند روهینگیایی‌ها را به خود منصوب بدانند و حتی شباهت زبانی آنان را منکر می شوند. با این توصیف در مورد قدمت حضور این طوایف در میانمار(برمه سابق) توافقی وجود ندارد.
در خلال حدود ۱۲۵ سال حاکمیت انگلیسی‌ها در این بخش که خود زمانی بخشی از هندوستان به شمار می آمد مهاجرت جمعیت و نیروی کار امری داخلی محسوب می شد و بریتانیایی‌ها در آن دخالتی نمی کردند. اما جمعیت بومی هر محل به امر مهاجرت افراد از سایر قبابل و طوایف نگاه مثبتی نداشتند.
با این سابقه طولانی، روهینگیایی‌ها در میانمار، چه برطبق قانون ۱۹۴۸ و چه بخاطر تغییرات دیگری که بعداً به وجود آمد روهینگیایی‌ها به عنوان شهروند میانمار شناخته نشدند. مدت کوتاهی پس از اینکه در ۱۹۴۸ میانمار استقلال خود را از بریتانیا بدست آورد قانونی شهروندی میانمار تصویب شد که تعیین می کرد چه کسانی شهروند میانمار هستند و چه کسانی از حق شهروندی برخوردار نیستند.
روهینگیایی‌ها شهروند میانمار نیستند
در۱۹۶۲ نظامیان از طریق یک کودتا قدرت را در میانمار به دست گرفتند. همه شهروندان ملزم به داشتن کارت شناسایی ملی شدند اما به روهینگیایی‌ها فقط کارد هویتی داده شد که آنان را "خارجی" معرفی می کرد و در نتیجه امکان تحصیل و کار آنان را محدود می کرد. قانون شهروندی جدیدی در ۱۹۸۲این وضعیت را اسف بار تر کرد و روهینگیایی‌ها حتی جزو ۱۳۵ گروه قومی میانمار به رسمیت شناخته نشدند. قانون جدید، تسلط به یکی از چند زبان رسمی را همراه با ارائه مدارکی که نشان بدهد آنان قبل از ۱۹۴۸ در میانمار اقامت داشته اند را شرط شهروندی قلمداد کرد.
خیلی از روهینگیایی‌ها چنین مدارکی نداشتند چون در مراحل قبلی موفق به گرفتن آن نشده بودند. نتیجه اینکه از حق تحصیل، کار، مسافرت، ازدواج، دسترسی به خدمات درمانی، وهمچنین انجام مراسم و مناسک دینی محروم شدند. حتی روهینگیایی هایی که توانستند امتحان شهروندی را بگذرانند و تابعیت میانمار را کسب کنند هنوز شهروند دست دوم تلقی شده و از برخی حقوق شهروندی محروم بودند. برای مثال نمی توانند پزشک یا حقوقدان بشوند و یا اینکه به عضویت قوای سه گانه در آیند.
تقریبا هیچگاه همزیستی صلح آمیزی بین مسلمانان و غیر مسلمانان در راخین وجود نداشت. از دهه ۱۹۷۰ در چندین مرحله خشونت‌ها علیه روهینگیایی‌ها فزونی گرفت و سبب شد گروههایی از آنان از میانمار فرار کرده و به کشورهای همسایه مانند بنگلادش، مالزی، تایلند، و سایر کشورهای جنوب شرقی آسیا پناهنده شوند. بسیاری از آنان در حال فرار از میانمار مورد اذیت و آزار، تجاوز، و شکنجه ماموران امنیتی میانمارقرار گرفته و یا کشته شدند.
پاکسازی قومی
در سال ۲۰۱۶ در یک درگیری بین نیروهای پلیس مرزی و روهینگیایی‌ها ۹ نفر پلیس مرزی کشته شدند و متعاقب آن بود که مردان مسلح به روستاهای محل اقامت روهینگیایی‌ها حمله کردند. در نوامبر ۲۰۱۶ برای اولین بار جان مک کیسیک رئیس سازمان پناهندگان سازمان ملل متحد دولت میانمار را به "پاکسازی قومی" مسلمانان روهینگیایی متهم کرد و کمیساریای عالی حقوق بشر از دولت میانمار به رهبری خانم آن سان سوچی نیز به دلیل شیوه رفتار با اقلیت مسلمان روهینگیا به شدت انتقاد کرد. قبلاً و بخصوص از سال ۲۰۱۳ فعالان سازمان دیده بان حقوق بشر میانمار را متهم به پاکسازی قومی کرده بودند وکشتار‌ها را جنایت علیه بشریت نامیده بودند ولی تاکید سازمان ملل بر پاکسازی قومی نشان دهنده اوج گرفتن کشتار دسته جمعی بود.
گروههای حقوق بشر دهها مورد از به آتش کشیدن نقاط مختلفی ازایالت راخین و یا تیر اندازی مستقیم به سمت مردم غیر مسلح را به صورت مستند ثبت و گزارش کرده اند.
از سال ۲۰۱۲ دست کم ۱۶۸۰۰۰ روهینگیایی از میانمار فرار کردند. به دنبال خشونتی که سال گذشته در گرفت، بنا بر گزارش سازمان بین المللی مهاجرت، ۸۷۰۰۰نفر از آنان بین اکتبر ۲۰۱۶ تا ماه ژوئیه ۲۰۱۷ به بنگلادش پناهنده شده اند.
فرار دسته جمعی روهینگیا
اکنون موج جدیدی از کشت و کشتارها آغاز شده که موجب فرار دسته جمعی روهینگیایی گردیده است. یکی از پر مخاطره‌ترین مسیرها برای روهینگیایی‌ها عبور با قایق و کشتی از خلیج بنگال و دریای آندامان برای رسیدن به مالزی است. بین ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵ بیش از ۱۱۲۰۰۰ نفر این مسیر خطرناک را طی کرده اند. علاوه بر آن گزارش‌های سازمان ملل حاکی از آن است که ۴۲۰۰۰۰ پناهنده روهینگیایی در آسیای جنوب شرقی و بیش از ۱۲۰۰۰۰ نفر در داخل میانمار مجبور به ترک خانه و زندگی خود شده اند. در آخرین موج فرار بیش از ۱۰۰۰۰ نفر در یک قطعه زمین مرزی که تحت هیچ حاکمیتی نیست گیر کرده اند.
موج جدید نسل کشی
همانند رویداد ۲۰۱۶، در آخرین هفته ماه اوت در یک درگیری جدید بین روهینگیایی‌ها که در حال فرار از مرز بودند با نیروهای امنیتی تعداد ۱۲ نفر از نیروهای امنیتی میانمار کشته شدند. واکنش فوری پلیس موجب کشته شدن ۷۷ نفر روهینگیایی شد و این واقعه موج جدیدی از نسل کشی همراه با فرار دسته جمعه روهینگیایی را دامن زد. تا اول ماه سپتامبر تعداد کشته شدگان به چهارصد نفر رسید.
نقش خانم آنگ سان سوچی
اکنون با اوج گرفتن درگیری ها، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد میانمار خانم آنگ سان سوچی برنده جایزه صلح نوبل را مورد انتقاد قرار داده و گفته است او در مورد روهینگیایی‌ها کوتاهی کرده و وقت آن رسیده است که پا پیش بگذارد و قضیه را حل کند. خانم سان سوچی، رهبر "دو فاکتو"ی میانمار، چهار ماه پیش در گفتگویی با خبرنگار بی‌بی سی اتهام تصفیه قومی را مردود شمرده و ادعا کرده بود که میانمار با آغوش باز روهینگیایی را که بر گردند خواهد پذیرفت!. خانم سان سوچی ادعا کرده بود که "فکر نمی کنم تصفیه قومی در حال انجام شدن باشد. به نظر من کار برد اصطلاح تصفیه قومی برای آنچه در حال وقوع است بسیار شدید است." به نظر او "مسلمانان هم دارند مسلمانان را می کشند."
سال گذشته ملاله یوسف زای، دختر جوان پاکستانی که همانند خانم سان سوچی برنده جایزه صلح نوبل است به همراه ۱۱ نفر دیگر از برندگان جایزه صلح نوبل در نامه ای به خانم سان سو چی هشدار داده بودند که یک نسل کشی در راه است. در ادامه این نامه انبوهی از کابران رسانه‌های اجتماعی خواهان این شده بودند که جایزه صلح نوبل از خانم سان سوچی پس گرفته شود.
البته کمیته صلح نوبل نروژ نمی تواند و در هیچ موردی هم سابقه ندارد که جایزه صلح را از کسی پس بگیرد. توجیه کمیته این است که جایزه صلح نوبل یک تصمیم است و با اعلام آن و اعطای جایزه مسئولیت کمیته خاتمه می پذیرد. بنا بر این کمیته اختیار پس گرفتن جایزه را ندارد.
نظریه موازی با پاکسازی قومی
اغلب ناظرین و صاحب نظران مسایل میانمار که قضیه کشتار مسلمانان روهینگیایی را دراین کشور دنبال می کنند متّفق القول هستند که رفتار دولت میانمار رانمیتوان چیزی غیر از "نسل کشی" نامید.
اما مقاله‌ای در روزنامه گاردین به قلم ساسکیا ساسن استادجامعه شناسی دانشگاه کلمبیا انگیزه جدیدی را علاوه بر عامل مذهب وارد معمای کشتارها در میانمار کرده است. البته این استاد دانشگاه پاکسازی قومی و نسل کشی را نفی نمی کند ولی معتقد است در کنار آن فاجعه دیگری در میانمار در حال شکل گیری است که بودایی‌ها را نیز همانند مسلمانان هدف گرفته است. به عقیده این استاد دانشگاه که مطلب خود به صورت مستند و بر مبنای تحقیق در چند دهه اخیر ارائه کرده است توسعه اقتصادی نوین در چند دهه اخیر موجب شده بسیاری از خرده مالکان زمین قربانی سرمایه داران بزرگ بشوند. درمورد میانمار علاوه بر مسلمانان خرده مالکان نیز مجبور به ترک زمین‌های خود شده اند زیرا کنترل مطلق در دست نظامیان است و آنها هستند که با اخراج خرده مالکان زمین‌های آنان اشغال می کنند.
اقتصاد کلان در بخش‌های معادن و جنگل‌ها که نیاز به نیروی کار زیادی هم ندارند به شدت در حال توسعه است.
از سال ۲۰۱۲ (یعنی همان سالی که تنش‌ها شدت گرفت)، قانونی جدید سرمایه گذاری خارجی را در میانمارتقویت کرد و به دنبال آن اشغال زمین بدون منع قانونی شدت گرفت و افراد با سرعتی بی‌سابقه دست به نابودی جنگل‌ها زدند.
اکنون سالیانه حدود یک میلیون هکتار اراضی جنگلی نابود و مورد استفاده صنعتی قرار می گیرد. بر خلاف ساخت و سازهای ساختمانی که نیاز به کارگر فراوان دارد در این نوع استفاده صنعتی از زمین به کارگر زیادی نیاز نیست و مثلاً یک پروژه خط لوله میانمار تنها با ۸۰۰ کارگر توانست یک میلیارد دلار سرمایه گذاری کند.
به این ترتیب و به استدلال این استاد دانشگاه به موازات نسل کشی و پاکسازی نژادی مسلمانان روهینگیایی، با دخالت عوامل نظامی ها مالکیت خرده مالکان میانماری بخصوص در شمال این کشور، اعم از مسلمان و بودایی نیز از آنان سلب شده و موجب آوارگی و بی‌خانمانی آنان گردیده است.
خطر تشدید تروریسم
کشتار مسلمانان روهینگیایی در میانمار می تواند حرکات تروریستی در جنوب آسیا را تشدید کند. علیرغم اینکه آخرین آزمایش اتمی کره شمالی تیتر اول وقایع جهانی را به خود اختصاص داده و نگرانی از وقوع جنگ را دامن زده است؛ باید گفت واکنش مسلمانان در سراسر دنیا نسبت به فاجعه انسانی میانمار نیز به همان نسبت خبرساز بوده است. این واکنش‌ها بخصوص از دیدگاه امنیت بین المللی و تروریسم حائز اهمیت است.
به گزارش رویترز، خالد بطرفی که گویا از رهبران القاعده شاخه یمن است، در حمایت از اقلیت مسلمان روهینگیایی، خواهان حمله به مقامات دولت و ارتش میانمار شده است. وی از مسلمانان بنگلادش، هند، اندونزی، و مالزی خواسته است که به کمک مسلمانان روهینگیایی بشتابند.
در اندونزی به سمت سفارت میانمار در جاکارتا کوکتل مولوتوف پرتاب شد، در حالی که تیتر اول نشریه نیویورک تایمز خبر از تظاهرات مسلمانان دو قاره استرالیا و آسیا در حمایت از مسلمانان روهینگیایی می دهد. خبرگزاری فرانسه از تظاهرات مسلمانان چچن در روسیه و خبر گزاری تاس از واکنش ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و ژنرال السیسی رئیس جمهور مصر در محکوم کردن کشتار مسلمانان روهینگیایی خبر می دهد.
بی تردید واکنش روسای جمهور روسیه و مصر ارتباط مستقیم با نگرانی‌های آنان از تروریسم دارد. در گذشته گروههای تند رو چچن در روسیه دست به اعمال تروریستی زده اند همانطور که شاخه‌ای از القاعده و وابستگان به داعش در مصر اقدامات مشابهی کرده اند. روز چهارم سپتامبر پلیس مسکو ۱۷ نفر از تظاهر کنندگان در مقابل سفارت میانمار در مسکو را بازداشت کرد که دو تن از آنان زن بودند.
نتیجه گیری
کشتار مسلمانان روهینگیایی وارد مرحله حساسی شده است. گسترش این بحران و فاجعه انسانی که واکنش بسیاری از کشورهای دنیا را به دنبال داشته به نفع هیچ یک از بازیگران عرصه سیاست بین الملل نیست و باید هرچه زودتر متوقف شود. مالزی، اندونزی، جنوب فیلیپین تا کنون شاهد اعزام صد‌ها شهروند برای پیوستن به صفوف داعش بوده اند. گروه هایی مانند "ابوسیاف" و یا "جامعه اسلامی" چندین دهه به صورتی خفته در متن این جوامع فعالیت داشته اند. بخش هایی از بنگلادش و هندوستان و به تبع آن پاکستان و افغانستان می تواند به سادگی شاهد حضور عناصر متواری خلافت اسلامی باشد که از عراق و سوریه بیرون رانده می شوند و در صدد هستند خیمه خلافت اسلامی خود را در جای دیگری علم کنند. فقر و نارضایتی بستر حاصلخیز تروریسم است که با انتقام و خونریزی آبیاری می شود. تا "حکومت اسلامی" دیگری در این منطقه به راه نیفتاده باید از خونریزی مسلمانان روهینگیایی جلوگیری و در مورد احیای هویت و حقوق آنان در میانمار چاره اندیشی شود.
