مصطفی شعبانیان: ناترازی برق حاصل سال‌ها کاهش سرمایه‌گذاری و تصمیم‌های اشتباه است

مصطفی شعبانیان، مدیر اسبق وزارت نیرو، با اشاره به جایگاه حیاتی انرژی برق در اقتصاد و زندگی روزمره مردم گفت: برق امروز صرفاً یک خدمت عمومی نیست، بلکه به یکی از ستون‌های اصلی معیشت، تولید و ثبات اقتصادی کشور تبدیل شده و هرگونه ناترازی در این حوزه، مستقیماً بر صنایع و رفاه عمومی اثر می‌گذارد.

او با بیان اینکه کسری برق به‌مثابه یک ضعف جدی زیرساختی است، تأکید کرد این وضعیت در سال‌های اخیر آسیب‌های گسترده‌ای به بنگاه‌های تولیدی و صنایع وارد کرده و ادامه آن می‌تواند پیامدهای عمیق‌تری برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. به گفته شعبانیان، در کنار رفع ناترازی، باید افزایش تولید برق با هدف صادرات نیز در دستور کار قرار گیرد، چراکه صادرات برق در بلندمدت می‌تواند جایگزین بخشی از صادرات نفت و گاز شود و علاوه بر ارزش افزوده اقتصادی، جایگاه سیاسی کشور را نیز تقویت کند.

شعبانیان با تصریح اینکه این هدف در شرایط فعلی صرفاً به‌عنوان یک افق بلندمدت مطرح می‌شود، افزود: در مقطعی که کشور با کسری انرژی، آب و برق مواجه است، اولویت نخست ترمیم زیرساخت‌هاست، اما برنامه‌ریزی باید از هم‌اکنون به‌گونه‌ای انجام شود که صنعت برق ایران در آینده توان پاسخ‌گویی به نیاز کشورهای همسایه و منطقه را داشته باشد.

این مدیر باسابقه وزارت نیرو با اشاره به رشد بیش از ۶ درصدی تقاضای مصرف برق در سال‌های اخیر، به‌ویژه به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش دما، خاطرنشان کرد: افزایش مصرف در بخش سرمایش و هم‌زمان کاهش راندمان نیروگاه‌ها در دماهای بالا، فشار مضاعفی بر شبکه برق وارد کرده است. به گفته او، افزایش هر یک درجه سانتی‌گراد دما در فصل گرم، باعث کاهش بازدهی نیروگاه‌ها و افت ظرفیت عملی تولید می‌شود.

او در ادامه تأکید کرد که برای جبران بخشی از ناترازی تولید و مصرف، تدوین و اجرای یک برنامه کوتاه‌مدت، ضرب‌الاجل‌دار و حداکثر یک‌ساله ضروری است. شعبانیان گفت: در این بازه زمانی، منطقی‌ترین راهکار، استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخلی و تمرکز بر احداث نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است؛ نیروگاه‌هایی که با راه‌اندازی واحدهای گازی آغاز می‌شوند و با تکمیل بخش بخار، راندمان بالاتری پیدا می‌کنند.

شعبانیان همچنین به نقش انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد و افزود: نیروگاه‌های بادی و خورشیدی، هرچند عمدتاً در مقیاس کوچک قابل اجرا هستند، اما باید با جدیت دنبال شوند تا بتوانند دست‌کم ۱۰ درصد از مصرف برق کشور را تأمین کنند. با این حال، او تأکید کرد که این منابع به‌تنهایی قادر به حل ناترازی برق کشور نیستند.

این مدیر اسبق وزارت نیرو با اشاره به محدودیت‌ها و پیامدهای زیست‌محیطی نیروگاه‌های فسیلی، تصریح کرد: در افق بلندمدت، کشور ناگزیر است به سمت احداث نیروگاه‌های اتمی حرکت کند، اما در شرایط فعلی و برای عبور از بحران موجود، تمرکز باید بر راهکارهای سریع‌الاثر و عملیاتی باشد.

او در ادامه، اصلاح سیاست یارانه‌ای را یکی از الزامات اساسی حل بحران دانست و تأکید کرد: حمایت‌های دولت باید هدفمند و محدود به اقشار واقعاً نیازمند باشد و به‌جای پرداخت پول نقد، بر ایجاد بستر تولید، اشتغال و توسعه تمرکز کند. شعبانیان همچنین حذف قیمت‌گذاری دستوری در بازار برق را شرط لازم برای جذب سرمایه‌گذاری، توسعه صنعت برق و تأمین امنیت حقوق مالکیت تولیدکنندگان عنوان کرد.

مصطفی شعبانیان در پایان با تأکید بر ضرورت پیگیری مستمر این موضوع گفت: برگزاری جلسات مقطعی و تصمیم‌های کوتاه‌مدت کافی نیست و هرگونه تعلل، بحران برق را پیچیده‌تر می‌کند. به گفته او، تنها با تصمیم‌های جدی، پیگیری مداوم و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخلی می‌توان امیدوار بود که در تابستان آینده، بخشی از کسری برق کشور جبران شود.

گفتنی است که در پایان این جلسه سخنرانی که در کانون اسلامی فارغ الحصیلان شبه قاره هند برگزار شد، حضار و فرهیختگان در راستای همین موضوع به بحث و بررسی و گفتگو با مصطفی شعبانیان پرداختند.

لازم به ذکر است اکثریت اعضای کانون اعتقاد داشتند ،پیشرفت انرژی خورشیدی در سال‌های اخیر، به‌ویژه در سال ۲۰۲۴ و نیمه نخست ۲۰۲۵، فراتر از پیش‌بینی‌های قبلی بوده و این منبع انرژی را به یکی از ارکان اصلی تأمین برق جهان تبدیل کرده است؛ به‌گونه‌ای که امروز خورشید دیگر یک فناوری جایگزین محسوب نمی‌شود، بلکه به «پیشران اصلی» رشد تولید برق در سطح جهانی بدل شده است.

همچنین در ادامه مطرح شد که در شش‌ماهه اول سال ۲۰۲۵، حدود ۳۸۰ گیگاوات ظرفیت جدید نیروگاه‌های خورشیدی نصب شد که نشان‌دهنده رشدی ۶۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است و همین رشد بی‌سابقه باعث شد انرژی خورشیدی در سال ۲۰۲۵ به‌تنهایی حدود ۸۳ درصد از افزایش تقاضای برق جهان را پوشش دهد. بر اساس این روند، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۵ یا نهایتاً اوایل ۲۰۲۶، برای نخستین بار در تاریخ، مجموع تولید برق از منابع تجدیدپذیر با محوریت انرژی خورشیدی، از تولید برق مبتنی بر زغال‌سنگ پیشی بگیرد.