تبیین ابعاد درگیری هند و پاکستان و نقش میانجی‌گری ایران

ماشاءالله شاکری، سفیر اسبق ایران در پاکستان، در نشست فرهنگی کانون اسلامی فارغ‌التحصیلان شبه قاره هند ضمن گرامیداشت سوم خرداد، سالروز آزادسازی خرمشهر و درود به روح شهدای این حماسه، به قرائت چکامه‌ای از خانم فاطمه عارف‌نژاد در رثای شهید ابراهیم رئیسی پرداختند. ایشان همچنین برای شادی روح رئیس‌جمهور فقید، شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و همراهان ایشان طلب صلوات کردند و سپس به موضوع اصلی نشست، یعنی درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، پرداختند. ایشان اظهار داشتند که این درگیری به دلیل همسایگی و فراهمسایگی این دو کشور با ایران، تأثیرات قابل‌توجهی بر کشور ما دارد و از منظر کانون اسلامی فارغ‌التحصیلان، که خاستگاهی مرتبط با شبه‌قاره دارد، بررسی این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ماشاءالله شاکری به حادثه ناگوار 22 آوریل 2025 در پالگام کشمیر اشاره کردند که طی آن 26 نفر، عمدتاً گردشگران هندی و یک نفر از نپال، جان خود را از دست دادند. ایشان افزودند که در گزارش‌های اولیه، نام دو شهروند کشمیری مسلمان، از جمله یک شیعه، در میان جان‌باختگان ذکر شد، اما در تبلیغات بعدی، این اسامی حذف و تنها نام پیروان هندو برجسته شد تا اهداف سیاسی خاصی دنبال شود. به گفته ایشان، این حادثه به تبادلات کلامی آتشین میان مقامات دو کشور منجر شد و نگرانی از تبدیل آن به یک رویارویی نظامی گسترده، به‌ویژه با توجه به توانایی هسته‌ای هر دو کشور، افزایش یافت.

شاکری خاطرنشان کرد که کشورهای متعددی، از جمله ایران، برای کاهش تنش وارد عمل شدند. ایشان به تماس تلفنی رئیس‌جمهور فقید ایران با نخست‌وزیران پاکستان و هند و سفر وزیر امور خارجه ایران به هر دو کشور اشاره کردند که با استقبال گسترده در پاکستان و به‌درجاتی در هند مواجه شد. به گفته ایشان، این اقدامات نشان‌دهنده جایگاه خیرخواهانه و منزلت بالای ایران در میان همسایگان بود. با این حال، تلاش‌های میانجی‌گری بین‌المللی، از جمله از سوی ایالات متحده، در ابتدا نتیجه‌ای نداشت و در سحرگاه 7 می 2025، هند حملاتی را به مناطق آزاد کشمیر، راولپندی و کراچی آغاز کرد که با واکنش فوری پاکستان مواجه شد. این تبادل آتش سه روز ادامه یافت تا اینکه با میانجی‌گری ایالات متحده، آتش‌بس برقرار شد.

سفیر اسبق ایران در پاکستان به تاریخچه درگیری‌های هند و پاکستان در سال‌های 1947، 1965، 1971 و 1999 اشاره کردند و افزودند که جنگ 1971 به جدایی بنگلادش از پاکستان منجر شد و هند نقش کلیدی در آن داشت. ایشان اظهار داشتند که هند حادثه پالگام را به گروهی به نام جبهه مقاومت نسبت داد و آن را اقدام جنگی تلقی کرد، بدون ارائه شواهد ارتباط این گروه با دولت پاکستان. به گفته ایشان، این رویکرد با واکنش‌های بین‌المللی مواجه شد، زیرا چنین تعبیری از یک حادثه تروریستی به‌عنوان اقدام جنگی، مقبولیت چندانی ندارد. ایشان افزودند که حملات هند تا مقر ستاد ارتش پاکستان در راولپندی پیش رفت، در حالی که پاکستان با عملیات «بنیان‌المرسوس»، که به نام حضرت علی (ع) نام‌گذاری شده بود، پاسخ داد و این نام‌گذاری به انسجام جامعه دوقطبی‌شده پاکستان کمک کرد.

شاکری به برتری نظامی پاکستان در این درگیری اشاره کردند و گفتند که جنگنده‌های چینی J-10 پاکستان بر جنگنده‌های رافائل هند برتری یافتند، در حالی که هند از سامانه‌های پیشرفته‌ای نظیر S-400، تسلیحات اسرائیلی و اطلاعات نظامی ایالات متحده بهره‌مند بود. ایشان افزودند که این درگیری عملاً آزمونی برای توان نظامی چین در برابر تجهیزات غربی بود. ایشان همچنین به تعلیق پیمان آبی سند توسط هند اشاره کردند که به گفته ایشان، از نظر حقوقی، فنی و زیست‌محیطی مورد اعتراض حقوقدانان بین‌المللی قرار گرفته است. ایشان اظهار داشتند که این تعلیق، چالش‌های جدی برای منطقه ایجاد کرده و نیازمند بررسی بیشتر است.

ماشاءالله شاکری در پایان به انتقادات داخلی در هند از عملکرد دولت BJP پرداختند. ایشان به نامه سرگشاده یک شهروند هندی به نخست‌وزیر مودی و اعتراض آقای اسدالدین اویسی، رهبر جمعیت اسلامی هند، اشاره کردند که آتش‌بس را سرشکستگی برای هند دانستند. همچنین، ژنرال رد پرکاش مالک، رئیس سابق ستاد مشترک ارتش هند، از دولت به دلیل از دست رفتن منزلت بین‌المللی هند انتقاد کرد. ایشان تأکید کردند که میانجی‌گری ایران مورد تقدیر پاکستان و هند قرار گرفت و سفر قریب‌الوقوع نخست‌وزیر پاکستان به تهران، نشانه‌ای از این سپاسگزاری است. ایشان در پایان از حاضران دعوت کردند تا سؤالات خود را مطرح کنند و قول دادند در فرصتی دیگر به موضوع هیدروپولیتیک منطقه بپردازند.